wskazuje, że osobą prowadzącą pozarolniczą działalność jest:
1) osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,
2) twórca i artysta,
3) osoba prowadząca działalność w zakresie wolnego zawodu:
– w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
– z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
4) wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólnik spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.
Zatem dla ZUS istnieją cztery grupy osób prowadzących pozarolniczą działalność. Nie oznacza to jednak, że wykonując kilka działalności, trzeba opłacać z każdej z nich składki społeczne. Obowiązek ten dotyczy jednej – tej rozpoczętej najwcześniej albo wybranej.
Jeżeli np. osoba, która prowadzi działalność na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, zostanie równocześnie wspólnikiem w spółce jawnej, może w dalszym ciągu opłacać obowiązkowe składki społeczne z działalności prowadzonej indywidualnie lub wybrać, że będzie je płacić jako wspólnik spółki jawnej.
Gdy wybierze jako tytuł do opłacania składek działalność gospodarczą, to jako wspólnik spółki jawnej nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne. Nie może również przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych jako wspólnik. Wynika to z art.9 ust.3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zmiana nie zawsze ma sens
Prowadzący kilka działalności może zdecydować się na zmianę tytułu do opłacania składek. Nie ma to jednak żadnego znaczenia, gdyż podstawa wymiaru jest w zasadzie ta sama – tj. 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy. W 2012 r. ta podstawa wynosi 2115,60 zł.
Inaczej jest, gdy z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej opłaca składki na preferencyjnych zasadach.
Dla kogo preferencyjne koszty na ZUS
Z korzystniejszych zasad opłacania składek, tj. od 30 proc. minimalnej płacy (w 2012 r. od 450 zł), może skorzystać wyłącznie osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do ewidencji tej działalności, która:
• w okresie 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania tej działalności nie prowadziła żadnej pozarolniczej działalności (ani gospodarczej, ani innej, np. w ramach spółki komandytowej),
• nie wykonuje działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego wykonywała czynności wchodzące w zakres tej działalności, w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, w roku rozpoczęcia tej działalności lub w roku poprzedzającym jej podjęcie.
Z takiego przywileju mogą korzystać przez pierwsze 24 miesiące prowadzenia działalności gospodarczej.
Niższych składek na ubezpieczenia społeczne nie może zatem płacić osoba, która prowadzi inną działalność niż gospodarcza, tj. wspólnik spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej czy jednoosobowej spółki z o.o.
Wówczas po zmianie tytułu do ubezpieczeń społecznych na udział w spółce jawnej decyduje się automatycznie na to, że nie może już płacić niższych składek. Przy prowadzeniu tego rodzaju działalności nie można bowiem skorzystać z preferencyjnych zasad opłacania składek.
Przykład
Pan Michał od 10 stycznia 2011 r. prowadzi działalność gospodarczą. Opłaca za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Od 1 lutego 2012 r. ma zostać wspólnikiem w spółce jawnej.
W dalszym ciągu może podlegać ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca działalność gospodarczą i do końca stycznia 2013 r. opłacać składki od preferencyjnej podstawy.
Gdyby jednak chciał podlegać ubezpieczeniom społecznym jako wspólnik spółki jawnej, to od 1 lutego będzie musiał opłacać składki od 60 proc. przeciętnej płacy.
Danina z każdego tytułu
Zatem ten, kto prowadzi kilka rodzajów działalności, musi opłacać daniny na ubezpieczenia społeczne wyłącznie z jednej z nich. Zasada ta nie ma zastosowania do ubezpieczenia zdrowotnego. Tu rządzi inna – ile działalności, tyle składek.
Jeżeli więc ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego rodzaju pozarolniczej działalności, składkę zdrowotną opłaca z każdego tytułu.
Przy czym art. 82 ust. 5 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.) rozróżnia inne rodzaje działalności niż te wymienione w ustawie o ubezpieczeniach społecznych. Wskazuje na takie formy:
1) działalność gospodarczą prowadzoną w formie spółki cywilnej,
2) działalność gospodarczą prowadzoną w formie jednoosobowej spółki z o.o.,
3) działalność gospodarczą prowadzoną w formie spółki jawnej,
4) działalność gospodarczą prowadzoną w formie spółki komandytowej,
5) działalność gospodarczą prowadzoną w formie spółki partnerskiej,
6) wykonywanie działalności twórczej lub artystycznej jako twórca lub artysta,
7) wykonywanie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
8) wykonywanie wolnego zawodu, z którego przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
9) inną niż określona w pkt 1 – 8 pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzoną na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.
Zatem np. ten, kto wykonuje działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji i jest wspólnikiem w dwóch spółkach jawnych, musi opłacać aż trzy składki zdrowotne.
W jednym dokumencie
Osoba, która opłaca składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne tylko za siebie z racji prowadzenia działalności gospodarczej, rozlicza je składając wyłącznie deklarację rozliczeniową na druku ZUS DRA. Musi ją składać w terminie do 10. dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni.
W tym samym terminie powinna też opłacać te daniny. Przy czym jest zwolniona z obowiązku składania deklaracji za kolejne miesiące, jeśli nic się nie zmieniło w porównaniu z danymi wykazanymi wcześniej albo zmiany te wynikały z modyfikacji kwot minimalnego czy przeciętnego wynagrodzenia stanowiących podstawę wymiaru składek.
Przy wykonywaniu kilku działalności nie trzeba składać kilku rozliczeń, żeby rozliczyć kilka składek zdrowotnych. Należy złożyć jeden komplet druków, wykazując w nim
odpowiednio wielokrotność podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne i naliczoną od tej kwoty daninę.
Przykład
Pan Marek samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji i opłaca za siebie składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Od 10 stycznia 2012 r. jest też wspólnikiem spółki jawnej. Za styczeń powinien, oprócz składek społecznych, opłacić dwie składki zdrowotne.
W deklaracji DRA w polu dotyczącym podstawy wymiaru składki zdrowotnej wykazuje podwójną podstawę jej wymiaru (za styczeń 2012 r. wynosi 2828,31 zł) i wysokość naliczonej od niej składki: (2828,21 zł x 2) x 9 proc. = 509,10 zł.
Należy przy tym pamiętać, że ten, kto opłaca kilka składek zdrowotnych, musi składać dokumenty rozliczeniowe za każdy miesiąc.
Nie ma prawa do zwolnienia z tego obowiązku, nawet gdy reguluje składki tylko za siebie i nic nie zmienia się w kolejnych miesiącach.
