Zlecenie jest najpopularniejszą – obok umowy o pracę – formą angażowania osób do wykonywania określonej pracy. Pracodawcy wybierają ją, bo przepisy kodeksu cywilnego są mniej rygorystyczne niż kodeksu pracy. Przy zleceniach nie ma regulacji dotyczących m.in. udzielania urlopu wypoczynkowego, wypłaty wynagrodzenia za okres choroby, wysokości minimalnego wynagrodzenia. Ze zleceniobiorcą łatwiej jest się również rozstać, gdy nie jesteśmy zadowoleni z jego pracy.

Zlecenie powinno określać:

- rodzaj zawartej umowy (który powinien wynikać z nazwy i treści umowy),

- datę rozpoczęcia wykonywania umowy i datę jej zakończenia,

- miejsce wykonywania umowy,

- zasady ustalania wynagrodzenia.

W odróżnieniu od umowy o pracę czy o dzieło zlecenie nie musi być odpłatne. Jeśli jednak w umowie zawarto, że zleceniobiorca wykonuje pracę nieodpłatnie, czyli nie pobiera wynagrodzenia, to nie podlega ubezpieczeniom społecznym i w konsekwencji ubezpieczeniu zdrowotnemu jako zleceniobiorca.

Obowiązek opłacania składek społecznych za osoby wykonujące pracę na podstawie zlecenia zależy od tego, czy dla tej osoby jest to jedyny tytuł do ubezpieczeń, a więc gdy oprócz tej umowy nie ma ona innych źródeł dochodu. Istotne jest również to, czy zleceniobiorca jest uczniem lub studentem i nie ukończył 26 lat życia.

Najpierw przedstawimy sytuację zleceniobiorcy, dla którego ta umowa jest jedynym źródłem zarobkowania. Obowiązkowo podlega on ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Wymóg ubezpieczeń istnieje od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia jej rozwiązania lub wygaśnięcia. Za zleceniobiorcę należy również opłacać składkę wypadkową, jeżeli pracę wykonuje w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy.

Ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają tylko ci zleceniobiorcy, którzy są objęci obowiązkowymi lub przystąpili do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych i wykonują umowę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę. Jeśli więc zatrudnimy zleceniobiorcę, który umowę wykonuje w naszej siedzibie, ale ze zlecenia nie będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym, nie będzie objęty też ubezpieczeniem wypadkowym.

Gdy zleceniobiorca ze zlecenia podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Następuje to od dnia złożenia wniosku o objęcie ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym pismo zostało zgłoszone. Wniosek składa się do płatnika, który przekazuje go na formularzu ZUS ZUA do właściwego oddziału ZUS. Oczywiście zleceniobiorca może przystąpić do ubezpieczenia chorobowego, gdy dopiero rozpocznie pracę lub później. Ubezpieczenie to ustaje od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie, nie wcześniej jednak niż od dnia złożenia wniosku. Zleceniobiorca, który przystąpił do tego ubezpieczenia, nie może więc zostać z niego wyrejestrowany z okresem wstecznym.

Od 1 grudnia 2007 r. pan Tomasz zostaje zatrudniony na umowę-zlecenie. Jest to jego jedyny tytuł do ubezpieczeń. Dlatego płatnik (zleceniodawca) musi złożyć druk ZUS ZUA i zgłosić go do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego (gdy praca jest wykonywana w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę) oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli będzie on chciał mu podlegać.

Umowę-zlecenie regulują art. 734 – 751 kodeksu cywilnego, a chodzi w niej o dokonanie określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Zgodnie jednak z art. 750 k.c. przepisy o zleceniu stosuje się odpowiednio także do umów dotyczących spełnienia usługi, polegającej na czynności faktycznej, jeżeli nie podlegają one przepisom innej umowy nazwanej. W związku z tym przedmiotem zlecenia może być wykonywanie każdej czynności w zakresie świadczenia usług.

Uczniem pozostaje się do 31 sierpnia danego roku. Dotyczy to osób, które kontynuują naukę w tej samej szkole, rozpoczynają naukę w kolejnej, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września, lub nie kontynuują nauki. Osoby, które przedstawią zaświadczenie o przyjęciu na studia, powinny być uznawane za ucznia szkoły ponadpodstawowej do 30 września danego roku, gdyż status studenta osoby te uzyskują formalnie dopiero od dnia immatrykulacji.

Status studenta traci się po ukończeniu studiów. Tą datą jest:

- złożenie przez studenta egzaminu dyplomowego,

- złożenie przez studenta ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu – dla kierunków lekarskiego, lekarsko-dentystycznego i weterynarii,

- zaliczenie przez studenta ostatniej, przewidzianej w planie studiów praktyki – dla farmacji.

Taki status student traci również, gdy zostanie skreślony z listy. Za studenta należy uważać osobę kształcącą się na studiach pierwszego lub drugiego stopnia albo jednolitych studiach magisterskich. Studiami pierwszego stopnia są studia licencjackie lub inżynierskie kończące się uzyskaniem tytułu licencjata albo inżyniera, natomiast drugiego stopnia – studia magisterskie kończące się uzyskaniem tytułu magistra lub tytułu równorzędnego. Natomiast przez jednolite studia magisterskie rozumie się studia magisterskie, na które przyjmowani są kandydaci mający świadectwo dojrzałości, kończące się uzyskaniem tytułu magistra albo tytułu równorzędnego.

Nie są studentami uczestnicy:

- studiów doktoranckich, które są studiami trzeciego stopnia,

- studiów podyplomowych, które są inną niż studia wyższe i doktoranckie formą kształcenia.

Za studenta należy uważać też osobę, która studia odbywa za granicą. Nie ma również znaczenia obywatelstwo studenta zleceniobiorcy.Jeśli na podstawie zlecenia zatrudniony jest uczeń szkoły średniej, który po jej ukończeniu nie będzie kontynuował nauki, to od 1 września z wykonywanego zlecenia powinien zostać zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Zachęcamy czytelników do przysyłania pytań dotyczących zasad opłacania składek do ZUS. Obiecujemy, że na nie odpowiemy. Dotychczas w cyklu przedstawiliśmy zasady opłacania składek przez i za:

- początkującego przedsiębiorcę, 12 października

- innych przedsiębiorców, 19 października

- członków zarządów i rad nadzorczych, 26 października

- pracowników, 2 listopada

- dorabiającego pracownika, 23 listopada.

Za tydzień omówimy zasady opłacania składek za zleceniobiorców dorabiających w kilku miejscach.