Rozpoczynając własną działalność, musisz się zgłosić i płacić na ZUS

Osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności gospodarczej musi zgłosić się do ZUS właściwego ze względu na siedzibę firmy i złożyć stosowne dokumenty. Ma także opłacać za siebie składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz na Fundusz Pracy.

Rozpoczęcie wykonywania działalności trzeba powiadomić ZUS, składając zgłoszenie płatnika składek i ubezpieczonego. Tego pierwszego zgłaszamy na formularzu ZUS ZFA, we właściwej jednostce terytorialnej ZUS, w formie dokumentu pisemnego według ustalonego wzoru albo w formie wydruku z aktualnego programu informatycznego udostępnionego przez ZUS. Do druku załączamy kopie decyzji urzędu skarbowego o nadaniu numeru NIP oraz zaświadczenie z urzędu statystycznego o nadaniu aktualnego numeru REGON. Zgłoszenia dokonujemy w ciągu siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych.

Samego siebie zgłaszamy jako ubezpieczonego do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego w ciągu siedmiu dni od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności. W tym celu składamy formularz ZUS ZUA z odpowiednim kodem tytułu ubezpieczenia:

05 70 xx - dla osoby, dla której minimalna podstawa wymiaru to 30 proc. minimalnego wynagrodzenia (początkujący przedsiębiorca),

05 10 xx - minimalna podstawa wymiaru wynosi 60 proc. przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia.

Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego możemy się zgłosić w terminie wybranym, ale nie wcześniej niż od daty złożenia wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem. Wniosek składa się na formularzu ZUS ZUA. Na nim dokonujemy jednocześnie zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego.

Osoba prowadząca działalność gospodarczą obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne. Składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne musi opłacać za okres od dnia rozpoczęcia do dnia zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej.

Decydujące znaczenie dla ustalenia obowiązku ubezpieczeń ma faktyczne wykonywanie działalności gospodarczej, a nie tylko to, czy ma uprawnienia do jej prowadzenia. Osoba, która uzyskała wpis do ewidencji działalności gospodarczej od 1 sierpnia br., a działalność rozpoczęła dopiero 16 sierpnia, podlega ubezpieczeniom od 16 sierpnia, czyli od daty faktycznego rozpoczęcia działalności.

Ubezpieczenie chorobowe dla osób prowadzących działalność ma charakter dobrowolny. Objęcie nim następuje na wniosek zainteresowanego, ale może do niego przystąpić wyłącznie osoba podlegająca z działalności obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego tylko wówczas, gdy zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostało złożone w terminie, czyli w ciągu siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń.

Pan Piotr rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej od 10 września. Od tej daty chce również podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W takiej sytuacji w składanym do ZUS formularzu ZUS ZUA oprócz obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego musi zaznaczyć przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jeżeli złoży ten formularz do 17 września z zaznaczonym przystąpieniem do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 10 września, to od tej daty zostanie nim objęty.

Indywidualny przedsiębiorca może przystąpić do ubezpieczenia chorobowego po pewnym czasie po rozpoczęciu wykonywania działalności. Gdy podejmie taką decyzję, musi się wyrejestrować ze wszystkich ubezpieczeń, do których był zgłoszony, a następnie zgłosić ponownie oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje:

- od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z ubezpieczenia chorobowego, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony,

- od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na ubezpieczenie chorobowe; jeżeli jednak za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następnego po dniu, za który zasiłek przysługuje,

- od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom, tj. od dnia zaprzestania prowadzenia pozarolniczej działalności.

Jeżeli dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustanie z powodu nieopłacenia składki na czas, ZUS - w uzasadnionych przypadkach na wniosek ubezpieczonego -może zgodzić się na opłacenie składki po terminie. W takiej sytuacji prowadzący działalność powinien wystąpić z wnioskiem do swojej jednostki terenowej ZUS, podając przyczynę opóźnienia. Gdy ZUS rozpatrzy sprawę pozytywnie, prowadzący działalność w dalszym ciągu będzie objęty ubezpieczeniem chorobowym.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osób prowadzących działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia. Podstawa ta zmienia się co trzy miesiące wraz z przeciętnym wynagrodzeniem. Za wrzesień, październik i listopad br. minimalna podstawa wynosi 1586,60 zł.

Osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej mogą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru przez 24 miesiące kalendarzowe od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności. Ta preferencyjna podstawa wynosi 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Aktualnie minimalne wynagrodzenie wynosi 936 zł. Tym samym minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osób rozpoczynających działalność to 280,80 zł (patrz tabela).

Jeżeli działalność rozpocznie się lub zakończy w trakcie miesiąca, minimalna podstawa ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu. Wówczas kwotę minimalnej podstawy (tj. 30 proc. minimalnego wynagrodzenia lub 60 proc. przeciętnego) dzielimy przez liczbę dni danego miesiąca i mnożymy przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom. Od tak ustalonej podstawy naliczamy składki na ubezpieczenia społeczne. Minimalna podstawa wymiaru składek również proporcjonalnie zmniejsza się za czas choroby, kiedy prowadzącemu działalność przysługuje zasiłek.

Z preferencyjnych zasad opłacania składek mogą skorzystać osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, które:

- podczas ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły innej pozarolniczej działalności,

- nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Osoba prowadząca działalność, która z działalności obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a jej podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia jest równa co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu, jest zobowiązana do opłacania za siebie składki na Fundusz Pracy. Składka ta wynosi 2,45 proc. i naliczamy ją od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wobec tego za lipiec i sierpień wynosi 39,82zł. W praktyce osoba prowadząca działalność, która opłaca za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, jest zobowiązana do opłacania tej składki. Nie ma natomiast takiego obowiązku osoba prowadząca działalność, która opłaca za siebie składki od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. A to z uwagi na podstawę wymiaru (280,80 zł) niższą od kwoty minimalnego wynagrodzenia (936 zł).

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu. Składkę zdrowotną musi naliczać oraz opłacać od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 75 proc. przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku. Składka zdrowotna jest miesięczna i niepodzielna. Nie ulega też proporcjonalnemu zmniejszeniu, gdy przedsiębiorca rozpoczął lub zakończył działalność w trakcie miesiąca, jak i za okres pobierania zasiłków. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej dla wszystkich osób prowadzących działalność za wrzesień, październik i listopad br. wynosi 2109,46 zł, a sama minimalna składka to 189,85 zł.

Oznacza to, że osoba, która rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej od 1 września, powinna złożyć deklarację rozliczeniową za wrzesień (do 10 października), natomiast za kolejne miesiące prowadzenia działalności jest z tego obowiązku zwolniona.