Najbardziej rozpowszechnioną formą prowadzenia przedsiębiorstwa na Białorusi jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.). W jej skład może wchodzić zarówno jeden, jak i kilku wspólników (do 50).

Jako że ta forma jest wygodna i najbardziej znana przez polskich przedsiębiorców, można założyć, że wybiera ją większość osób, zamierzających prowadzić biznes na Białorusi. W związku z tym warto spojrzeć na niektóre prawne aspekty zatrudnienia kierownika (dyrektora) spółki z ograniczona odpowiedzialnością (stanowisko analogiczne do polskiego prezesa zarządu) w świetle białoruskich przepisów.

Dokumenty założycielskie firmy

Dokumentami założycielskimi spółki są umowa założycielska oraz statut spółki, zatwierdzony przez założycieli. W statucie warto określić warunki, które muszą spełniać kandydaci do organów wykonawczych, nadzorczych oraz kontrolujących spółki. W szczególności chodzi o poziom znajomości języków obcych w celu sprawnej komunikacji między władzami spółki a założycielami.

CZYTAJ TAKŻE: Włochy kuszą polskich przedsiębiorców

W statucie warto też określić prawa i obowiązki dyrektora spółki. Na stanowisko dyrektora spółki mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona.

W stosunkach pracy z dyrektorem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w imieniu spółki występuje walne zgromadzenie wspólników albo rada dyrektorów (rada nadzorcza), jeśli tak stanowi statut spółki. Należy zauważyć, że rada dyrektorów jest rzadko tworzona w takich spółkach.

Odpowiednio ww. organy podejmują decyzje o powołaniu i o zwolnieniu dyrektora spółki. Decyzja podejmowana przez wspólników musi mieć formę protokołu walnego zgromadzenia wspólników. Następnie wspólnik, upoważniony do tej czynności protokołem, podpisuje w imieniu spółki umowę o pracę (kontrakt) z dyrektorem spółki.

Jeżeli jest jeden wspólnik

Jeżeli w spółce występuje jedyny wspólnik, decyzja podejmowana przez niego musi mieć formę uchwały.

Jeżeli obywatel Polski, będąc jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, chce pełnić funkcje dyrektora spółki, nie jest zobowiązany do uzyskania zezwolenia na pracę. Powinien jedynie – aby legalnie przebywać na terytorium Białorusi – uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy.

CZYTAJ TAKŻE: Polscy przedsiębiorcy przebili się w Mjanmie

Stosunek prawny między spółką a jej kierownikiem-wspólnikiem zostaje określony w uchwale, w której wspólnik ustala, że będzie pełnił funkcję dyrektora spółki oraz upoważnia inną osobę do podpisania umowy o pracę (kontraktu) ze sobą w imieniu spółki.

Umowa o pracę (kontrakt)

Najbardziej rozpowszechnioną i wygodną dla pracodawcy formą nawiązania stosunku pracy na Białorusi jest kontrakt o pracę. Jest on rodzajem umowy o pracę na czas określony. Kontrakt można zawierać na okres od jednego roku do pięciu lat.

Kontrakt może mieć okres próbny do 3 miesięcy. W odróżnieniu od Polski nie jest to odrębna umowa, tylko element kontraktu. Jeżeli pracownik nie sprawdził się w pracy na danym stanowisku umożliwia on pracodawcy rozwiązanie stosunku pracy w tym terminie z trzydniowym wypowiedzeniem. Lub też bez wypowiedzenia w ostatnim dniu upływu okresu próbnego.

Kontrakt z dyrektorem wraz ze statutem spółki są najważniejszymi dokumentami, w których są zapisane prawa i obowiązki dyrektora spółki. Niektóre obowiązki dyrektora są określone w przepisach prawa cywilnego.

Oprócz obligatoryjnych elementów każdego kontraktu o pracę, w kontrakcie z dyrektorem spółki warto określić wysokość odszkodowania należnego dyrektorowi spółki w razie rozwiązania z nim stosunku pracy bez jego winy przed terminem na podstawie decyzji podjętej przez wspólników (albo radę dyrektorów). Jak również wysokość odszkodowania należnego pracodawcy w razie rozwiązania kontraktu przez dyrektora przed upływem terminu bez przyczyn usprawiedliwiających wypowiedzenie kontraktu.

CZYTAJ TAKŻE: Polscy przedsiębiorcy podbijają rynki Bliskiego Wschodu

Modyfikacja warunków zawartych w umowie o pracę może nastąpić w drodze porozumienia lub wypowiedzenia. Rodzaj wykonywanej pracy, miejscowość jej wykonywania oraz pracodawca mogą zostać zmienione wyłącznie za uprzednią pisemną zgodą pracownika.

Dokonując wypowiedzenia warunków pracy, pracodawca może zmienić wymiar etatu, system obliczania wynagrodzenia, obniżyć wynagrodzenie przysługujące pracownikowi i inne. Wypowiedzenie warunków pracy powinno zostać dokonane w formie pisemnej nie mniej niż 7 dni przed dokonaniem zmiany. Treść wypowiedzenia powinna zawierać między innym uzasadnione przyczyny zmiany warunków.

Rozwiązanie umowy o pracę (kontraktu)

Jeżeli pracodawca chce rozwiązać kontrakt z pracownikiem z upływem czasu, na który został zawarty, powinien uprzedzić go nie mniej niż miesiąc przed upływem terminu w formie pisemnej.

Rozwiązanie kontraktu może być dokonane przez każdą ze stron (pracownika i pracodawcę) przed upływem terminu, na który kontrakt został zawarty.

Pracodawca może wypowiedzieć kontrakt tylko w przypadkach określonych w kodeksie pracy oraz w dekretach prezydenta regulujących stosunki pracy. Oprócz ogólnych podstaw określonych w przepisach pracodawca może rozwiązać kontrakt z dyrektorem spółki bez wypowiedzenia w następujących przypadkach:

1) prowadzenia postępowania w sprawie ogłoszenia upadłości spółki (art. 258 k.p.);

2) podjęcia przez walne zgromadzenie wspólników (albo rady dyrektorów) decyzji o rozwiązaniu kontraktu bez wypowiedzenia.  Taka decyzja może być podjęta przed upływem terminu kontraktu w przypadku braku winnych działań (zaniechania działania) dyrektora spółki. W takiej sytuacji pracodawca wypłaca na rzecz dyrektora spółki odszkodowanie za rozwiązanie kontraktu przed terminem w wysokości określonej w kontrakcie (art. 259 k.p.);

3) w przypadku pojedynczego rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych przez dyrektora spółki ( p. 1 art. 47 k.p.);

4) naruszenia przez dyrektora spółki bez uzasadnionego powodu zasad i terminów wypłaty wynagrodzeń i/lub zasiłków (p. 1² art. 47 k.p.).

Dyrektor spółki ma prawo rozwiązać kontrakt za wypowiedzeniem przed upływem jego terminu (art. 260 k.p.). Okres wypowiedzenia wynosi miesiąc. O wypowiedzeniu kontraktu pracownik musi poinformować pracodawcę na piśmie z określeniem usprawiedliwiającej wypowiedzenie przyczyny.

Kodeks pracy wspomina następujące przyczyny, traktowane jako usprawiedliwiające wypowiedzenie:

1) osiągnięcie przez dyrektora wieku emerytalnego;

2) choroba uniemożliwiająca wykonywanie obowiązków zawodowych;

3) konieczność sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny;

4) przekroczenie warunków kontraktu przez walne zgromadzenie wspólników (albo radę dyrektorów) spółki. W tym przypadku dyrektorowi przysługuje odszkodowanie w wysokości  trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Jako usprawiedliwiające wypowiedzenie kontraktu sąd może traktować również inne przyczyny, uniemożliwiające wykonanie pracy, niewspomniane w kodeksie pracy.

Jeżeli dyrektor spółki wypowiada kontrakt przed upływem go terminu bez przyczyn usprawiedliwiających wypowiedzenie kontraktu, pracodawca może żądać od dyrektora odszkodowania w wysokości określonej w kontrakcie.

Zmiana kierownika (dyrektora)

Obligatoryjnym warunkiem zmiany dyrektora spółki jest inwentaryzacja. Przed zwolnieniem dyrektor spółki musi przekazać wszystkie sprawy nowemu dyrektorowi spółki lub upoważnionej przez walne zgromadzenia wspólników (radę dyrektorów) osobie.

Przekazanie spraw odbywa się na podstawie protokołu (aktu) przekazania – przejęcia, który może być sporządzony w dowolnej formie. Dokument ten powinien zawierać opis przekazywanego mienia, w tym pieczęcie, stemple, dokumenty oraz opis stanu rzeczy. Ponadto przed zwolnieniem dyrektora spółki warto zrobić audyt zewnętrzny.

Autorka jest doktorem nauk prawnych.