- Mam pytania dotyczące rocznego limitu pracy nadliczbowej wskazanego w przepisach kodeksu pracy. Czy obejmuje on pracę ponad wymiar czasu pracy niepełnoetatowca? Czy w przypadku pracownika zatrudnionego np. w połowie roku limit wynosi tyle samo, czy powinien być odpowiednio obniżony? – pyta czytelniczka.
Roczny limit godzin nadliczbowych obejmuje jedynie pracę wypełniającą definicję pracy nadliczbowej, która ponadto była zlecana w oparciu o szczególne potrzeby pracodawcy. Nie wchodzą do niego godziny przepracowane ponad wymiar czasu pracy osoby zatrudnionej w niepełnym wymiarze czasu pracy, które nie stanowią pracy nadliczbowej. Limit nie jest rozliczany proporcjonalnie do okresu zatrudnienia. Ale należy też pamiętać o limicie średniotygodniowym w okresie rozliczeniowym czasu pracy.
Czytaj więcej:
Limit pracy nadliczbowej
Ilość pracy nadliczbowej jest limitowana trojako:
- w ciągu doby w związku z koniecznością zapewnienia minimalnego, 11-godzinnego odpoczynku dobowego; wypoczynek dobowy może zostać skrócony w razie zaistnienia konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, a zatem w przypadku pracy nadliczbowej zlecanej w oparciu o konieczność uczestnictwa w akcji ratowniczej możliwe jest nieuwzględnienie odpoczynku dobowego i polecenie jej w trakcie doby w zasadzie w nieograniczonym wymiarze,
- w okresie rozliczeniowym – tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym, a więc średnio na tydzień nie może być więcej niż 8 godzin nadliczbowych; do limitu średniotygodniowego wchodzą wszystkie nadgodziny niezależnie od przesłanek ich zlecania,
- w roku kalendarzowym – w oparciu o szczególne potrzeby pracodawcy możliwe jest wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych przez maksymalnie 150 godzin (dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowców limit ten wynosi 260 godzin); możliwe jest zwiększenie tego limitu – dokonuje się tego w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.
Limit a okres lub wymiar zatrudnienia
Limit roczny nie jest rozliczany proporcjonalnie do okresu zatrudnienia w trakcie roku. Obowiązuje zatem w pełnym wymiarze nawet przy zatrudnieniu jedynie przez kilka miesięcy. Tutaj jednak należy zwrócić uwagę na związanie limitem średniotygodniowym w okresie rozliczeniowym.
Przykład
Pracownik został zatrudniony od 1 października. W tym roku nigdzie nie pracował (dłuższy czas prowadził działalność gospodarczą), objęty jest trzymiesięcznym okresem rozliczeniowym czasu pracy. To, że obowiązuje pełny, 150-godzinny limit roczny nadgodzin (ewentualnie wyższy, jeżeli taki obowiązuje u pracodawcy), nie oznacza, że może on zostać zrealizowany. W trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym mamy 13 tygodni, co pozwoliłoby przy maksymalnym zlecaniu nadgodzin na wypracowanie nie więcej niż 104 godzin nadliczbowych (pamiętając oczywiście o tym, że praca nadliczbowa polecana jest w razie zaistnienia przesłanek szczególnych).
Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy oznacza natomiast sytuację, w której strony stosunku pracy ustaliły w treści umowy o pracę, że pracownik wypracowywać będzie określoną część pełnego wymiaru czasu pracy w okresie rozliczeniowym (0,5, 3/4 itp.). Zatem zobowiązanie pracownika opiewa tutaj na wykonywanie pracy przez mniejszą liczbę godzin niż przy zatrudnieniu pełnoetatowym, co jednak nie zmienia tego, że w razie powstania takiej potrzeby pracodawca może wydać mu polecenie wykonywania pracy dłużej.
Nie w każdym przypadku byłaby to jednak praca w godzinach nadliczbowych. Pracą w godzinach nadliczbowych – zarówno dla pracowników zatrudnionych w pełnym, jak i w niepełnym wymiarze czasu pracy – jest bowiem praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Normy czasu pracy wynoszą natomiast (dla pełnoetatowa i niepełnoetatowca) 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 k.p.). Do limitu rocznego wchodzą zaś tylko te godziny pracy, które stanowią pracę w godzinach nadliczbowych.
Granica w umowie
W przypadku osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy strony stosunku pracy powinny ustalić w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad ustalony w tej umowie wymiar czasu pracy pracownika, przekroczenie których uprawnia go do dodatku do wynagrodzenia równego dodatkowi za godziny nadliczbowe. To ustalenie umowne ma na celu jedynie wskazanie momentu, w którym pracownik za swoją pracę dodatkową (wykraczającą poza część etatu wynikającą z umowy o pracę) ma otrzymać coś więcej poza zwykłą stawką godzinową. Nie dookreśla się w ten sposób momentu powstania pracy nadliczbowej.
Przykład
Pracownik zatrudniony na pół etatu pracuje w stałym rozkładzie czasu pracy pięć dni w tygodniu po 4 godziny dziennie. W umowie wskazano, że w razie wykonywania pracy ponad wymiar dodatek przysługuje po przekroczeniu 7 godzin. W jednym z dni wykonywał pracę na polecenie przełożonego dłużej – przepracował łącznie 9 godzin. W tym przypadku praca przez pierwsze 4 godziny to zwykła praca, wchodząca w zakres ustalonego w umowie wymiaru etatu. Praca w godz. od 5 do 8 to praca ponad wymiar czasu pracy, która nie jest pracą w godzinach nadliczbowych (przysługuje za nią wynagrodzenia, z czego za ósmą godzinę wraz z 50-proc. dodatkiem). Dziewiąta przepracowana godzina była realizowana w ramach pracy nadliczbowej i do limitu rocznego wchodzi tylko ona.
Autor jest prawnikiem
