Jeden z podstawowych obowiązków pracodawcy (wskazany w art. 94 ust. 6 k.p.) polega na ułatwianiu pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Nie oznacza to jednak, że ciąży na nim wymóg stwarzania warunków zapewniających załodze uzyskanie profesjonalnych umiejętności oraz płacenia za taką edukację.

Zgodnie z literalną wykładnią tego przepisu, potwierdzoną uchwałą Sądu Najwyższego z 10 marca 2005 r. (III PZP 2/05), do obowiązków pracodawcy należy wyłącznie „ułatwianie" podnoszenia tych kwalifikacji. Należy przez to rozumieć „nieodmawianie bez uzasadnionych przyczyn zgody na korzystanie z wybranej przez pracownika formy kształcenia oraz tworzenie pozytywnej atmosfery wobec uczących się pracowników".

Jakie zobowiązania

W praktyce podnoszenie kwalifikacji zawodowych wiąże się najczęściej z zawarciem dodatkowego porozumienia między pracodawcą a pracownikiem. Art.103

1

– 103

6

k.p. stanowią o tzw. umowie o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, która musi być zawarta w formie pisemnej. Na jej podstawie pracodawca zobowiązuje się (minimum) do przyznania pracownikowi urlopu szkoleniowego oraz zwolnienia go z całości lub części dnia pracy na czas niezbędny do punktualnego przybycia na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Pracownik zaś deklaruje (minimum) podnosić kwalifikacje zawodowe w formie wskazanej w umowie oraz dołożyć należytej staranności w dążeniu do ukończenia szkolenia.

Aby ułatwić podwładnemu podnoszenie kwalifikacji, szef musi udzielić mu urlopu szkoleniowego. Jego wymiar określa art. 103

2

k.p. Będzie to:

- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,

- 6 dni – dla przystępującego do egzaminu maturalnego,

- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe,

- 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

Urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. A urlopu udziela się na wniosek pracownika >patrz przykład pisma.

Coś ekstra

Umożliwiając podniesienie umiejętności zawodowych, pracodawca może też przyznać pracownikowi dodatkowe świadczenia. W szczególności ma prawo pokryć opłaty za jego kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie.

Co się jednak dzieje, gdy pracownik po opłaconym przez pracodawcę szkoleniu (a tym samym podniesieniu swoich kwalifikacji zawodowych) rezygnuje z pracy bądź zostanie z nim rozwiązany stosunek pracy bez wypowiedzenia, z jego winy? Aby nie ryzykować zbędnych wydatków, przezorny szef może wprowadzić do umowy o podnoszenie kwalifikacji postanowienie zobowiązujące pracownika do pozostania z nim w zatrudnieniu także po ukończeniu szkolenia. Z oczywistych względów będzie to miało sens tylko wtedy, gdy szef zapewni pracownikowi dodatkowe świadczenia związane z jego edukacją. W innym wypadku nie miałby prawa zastosować wobec niego żadnych sankcji, jeśli ten nie wywiązałby się z tego wymogu.

Przykład postanowień umownych o zwrocie kosztów nauki

Po otrzymaniu od pracodawcy świadczeń wymienionych w §2 umowy pracownik zobowiązuje się do niezwłocznego zwrotu kosztów tych świadczeń poniesionych przez pracodawcę w całości, jeżeli bez uzasadnionych przyczyn nie podjął nauki lub tę naukę przerwał.

Dzięki takiemu zapisowi, gdyby z pracownikiem rozwiązano umowę z jego winy lub on z własnej woli zrezygnowałby z etatu, musi oddać pracodawcy koszty poniesione na jego edukację. Ile tego będzie? Zapłaci w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu nauki lub okresu zatrudnienia w czasie jej trwania.

Analogiczne konsekwencje mogą spotkać tego, kto bez uzasadnionych przyczyn nie rozpocznie szkolenia albo je przerwie.

Przykład postanowień o dalszej pracy po ukończeniu szkolenia

1. Po ukończeniu szkolenia pracownik zobowiązuje się przepracować na rzecz pracodawcy 24 miesiące.

2. Gdy w okresie wskazanym w pkt 1 pracownik:

a) rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem,

b) z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, zobowiązuje się zwrócić koszty określone w § 2 umowy, a poniesione przez pracodawcę na jego naukę, w wysokości proporcjonalnej do czasu pracy po ukończeniu nauki lub czasu pracy w czasie nauki.

Zgodnie z art. 103

5

k.p. do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych można zobowiązać pracownika najwyżej na 3 lata.

Niemniej ten, wobec którego szef wystąpił z inicjatywą zawarcia umowy o podnoszenie kwalifikacji zawodowych, nie musi jej podpisać. W takiej sytuacji jednak powinien liczyć się z tym, że jeżeli jego kwalifikacje nie będą odpowiadały potrzebom pracodawcy, uzasadnia to rozwiązanie z nim umowy o pracę za wypowiedzeniem.

Sam się uczy

Pracownik może też podjąć się zdobywania lub uzupełniania wiedzy i umiejętności bez inicjatywy albo zgody pracodawcy. Co prawda w takiej sytuacji strony w dalszym ciągu mogą zawrzeć umowę, ale nie musi ona spełniać wymagań z art. 103

4

§ 2 k.p. Takiemu zatrudnionemu można przyznać: zwolnienie z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia oraz urlop bezpłatny – w wymiarze ustalonym w porozumieniu między pracodawcą i pracownikiem.

—Łukasz Bernatowicz

—Krzysztof Gładych

Autorzy są radcami prawnymi w Kancelarii Radców Prawnych i Doradców Podatkowych Bernatowicz Komorniczak Mazur sp.p.