Sięgając po ten środek dyscyplinowania załogi, szef musi pamiętać o tym, że:

- kara pieniężna za jedno przewinienie nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika,

- łącznie kary pieniężne w miesiącu nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty po dokonaniu potrąceń świadczeń alimentacyjnych i innych należności niż alimentacyjne egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych oraz udzielonych mu zaliczek pieniężnych,

- przy pomniejszaniu pensji o kary pieniężne obowiązuje kwota wolna od potrąceń w wysokości 90 proc. minimalnego wynagrodzenia po odliczeniach podatkowo-składkowych (u niepełnoetatowców obniża się ją proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy).

Maksymalny poziom kary pieniężnej ustala się od wynagrodzenia po odjęciu zaliczki podatkowej i składek ZUS.

Jak ekwiwalent za urlop

Kalkulując wysokość jednodniowego wynagrodzenia przy okazji wymierzania kary finansowej, stosujemy reguły obliczania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Taki sposób postępowania nakazuje § 2 ust. 1 pkt 10 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).

Zgodnie z nim w podstawie wymiaru kary należy uwzględniać:

- stałe składniki wynagrodzenia określone w stałej stawce miesięcznej w wysokości należnej w miesiącu, w którym zatrudniony dopuścił się przewiny,

- zmienne składniki wynagrodzenia za okresy nie dłuższe niż miesiąc – w przeciętnej wysokości wypłaconej podwładnemu w trzech miesiącach poprzedzających miesiąc naruszenia porządku i dyscypliny pracy,

- składniki przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc – w średniej wysokości z 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc wystąpienia zdarzenia, uzasadniającego nałożenie kary.

Bazą wyliczeń kary pieniężnej są składniki wynagrodzenia wypłacone w okresie trzech (lub 12) miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc naruszenia obowiązków, niezależnie od tego, za jaki okres przysługiwały.

Jaka podstawa

Jeżeli pracownik nie przepracował pełnego okresu trzech lub 12 miesięcy, wtedy wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez niego w tym czasie dzieli się przez liczbę dni pracy, za które ono przysługiwało. Otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w normalnym czasie pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem.

Gdyby ukaranemu przez cały czas przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru kary poprzedzający miesiąc przewinienia lub przez okres krótszy, lecz obejmujący pełen bądź pełne miesiące kalendarzowe, nie przysługiwało wynagrodzenie zmienne, przy ustalaniu tej podstawy bierze się pod uwagę najbliższe miesiące, za które zmienne składniki były należne.

Jeśli natomiast przed wymierzeniem sankcji podwładny otrzymywał wynagrodzenie o charakterze zmiennym krócej niż przez trzy lub 12 miesięcy, podstawę wyliczeń kary buduje się z okresu faktycznie przepracowanego.

Niekiedy trzeba przekalkulować pensję wpływającą na wysokość kary finansowej. Jest to konieczne przy modyfikacji elementów płacy przysługujących za okresy nie dłuższe niż miesiąc. Zmiany mogą dotyczyć nie tylko ich wysokości, ale wynikać z likwidacji starego lub przyznania nowego składnika wynagrodzenia.

Modyfikacje dokonane w okresie, z którego ustala się podstawę obliczeń, wprowadzone przed ukaraniem podwładnego lub w miesiącu nałożenia sankcji, oznaczają konieczność przeprowadzenia rachunków, aby uwzględnić nowości.

Wyznaczoną według tych zasad podstawę wymiaru kary należy podzielić przez współczynnik urlopowy, który:

- ustalany jest odrębnie w każdym roku kalendarzowym,

- zależy od rozkładu czasu pracy oraz od wymiaru etatu pracownika.

Dzięki temu działaniu otrzymujemy stawkę jednodniowej płacy.

Dla pełnoetatowców wykonujących obowiązki służbowe od poniedziałku do piątku w podstawowym systemie czasu pracy współczynnik urlopowy w 2012 r. wynosi 21.

Przy obliczaniu kary porządkowej, podobnie jak przy ekwiwalencie urlopowym, nie uwzględniamy:

- składników wskazanych w § 6 ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.),

- premii uznaniowych bez charakteru roszczeniowego,

- wynagrodzenia wypłacanego z tytułu zawieranych z macierzystym pracodawcą umów cywilnoprawnych,

- należności wypłacanych, aby zrekompensować zatrudnionemu poniesione przez niego wcześniej wydatki, np. diety i inne należności w związku z odbyciem podróży służbowej.

Przykład

Wobec pana Roberta, pracującego na cały etat od poniedziałku do piątku, w sierpniu br. zastosowano karę pieniężną za spożywanie alkoholu w zakładzie. Co miesiąc (w ostatnim dniu roboczym) otrzymuje 1500 zł wynagrodzenia zasadniczego brutto oraz premię regulaminową.

Od kwietnia do czerwca 2012 r. wypłacono mu ją w łącznej wysokości 315 zł (za 55 przepracowanych dni).

Wysokość maksymalnej kary w tych okolicznościach należy obliczyć następująco. Uzupełnienie premii regulaminowej: 315 zł: 55 dni pracy od kwietnia do czerwca 2012 r. = 5,73 zł x 61 dni nominalnie do przepracowania w tym okresie = 349,53 zł.

Wyliczenie średniej miesięcznej pensji: 1500 zł + (349,53 zł: 3) = 1616,51 zł. Skalkulowanie kary pieniężnej w wysokości jednodniowego wynagrodzenia: 1616,51 zł: 21 (współczynnik ekwiwalentowy) = 76,98 zł.

W następnej kolejności musimy sprawdzić, czy tak obliczona kara finansowa nie narusza kodeksowych limitów. W tym celu należy odnieść się do sierpniowego wynagrodzenia, które po odliczeniu składek ZUS i zaliczki na podatek dochodowy, przy ustalaniu której zastosowano podstawowe koszty uzyskania przychodu oraz miesięczną kwotę zmniejszającą podatek, wyniosło 1181,38 zł.

Dziesiąta część tej kwoty to 118,14 zł, a zatem potrącenie kary pieniężnej w wysokości 76,98 zł jest dopuszczalne (76,98 zł 118,14 zł).

Potrącenie skalkulowanej kary nie naruszy też kwoty wolnej, która w tym wypadku wynosi 1000,67 zł (90 proc. x 1111,86 zł): 1181,38 zł – 76,98 zł = 1104,40 zł 1000,67 zł