Dodatek wyrównawczy dla pracownicy w ciąży za przesunięcie do innej pracy

Jak nazwa wskazuje, dodatek ten ma wyrównać pracowniczą pensję, która na skutek określonych okoliczności ulega obniżeniu.

O tym, komu przysługuje i kiedy oraz jak ustalić jego wysokość, mówi rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).

Grupa uprawnionych

Dodatek wyrównawczy do  wynagrodzenia przysługuje:

- pracownicy w ciąży lub karmiącej dziecko piersią (art. 179 § 4 kodeksu pracy),

- pracownikowi, u którego stwierdzono objawy wskazujące na powstawanie choroby zawodowej – przez okres nieprzekraczający sześciu miesięcy (art. 230 § 2 k.p.),

- zatrudnionemu, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej – też nie dłużej niż przez sześć miesięcy (art. 231 k.p.).

Oczywiście sama ciąża czy objawy choroby zawodowej nie są wystarczającą podstawą do  wypłaty dodatku wyrównawczego. Świadczenie to przysługuje w sytuacji, gdy konieczne jest przeniesienie takiego pracownika na inne stanowisko pracy, dostosowanie warunków pracy lub skrócenie jego czasu pracy w celu wyeliminowania zagrożenia dla jego zdrowia lub bezpieczeństwa, a skutkiem tego jest obniżenie jego wynagrodzenia. Celem tej wypłaty jest zniwelowanie różnicy między pensją z okresu poprzedzającego przeniesienie a już po tym.

Dodatek wyrównawczy przysługuje również na podstawie ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.).

W razie konieczności przeprowadzenia w firmie akcji zwolnień, pewnej grupie zatrudnionych korzystających ze szczególnej ochrony przed wymówieniem czy rozwiązaniem stosunku pracy (związkowcy, pracownice w ciąży) można jedynie wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy. Jeżeli spowoduje to obniżkę pensji, przysługuje im dodatek wyrównawczy do końca okresu, w którym korzystaliby ze szczególnej ochrony przed utratą zatrudnienia.

Jak go ustalić

Wynagrodzenie do celów określenia dodatku wyrównawczego, również tego należnego na podstawie przepisów o zwolnieniach grupowych, oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.

Należy więc stosować przepisy rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.).

A to oznacza, że w przypadku składników wynagrodzenia określonych w stawce miesięcznej w stałej wysokości dodatek ten będzie stanowił różnicę między starą a nową pensją.

Przykład

Pani Marta zatrudniona na pełen etat urodziła dziecko i karmi je piersią. Dostarczyła orzeczenie lekarskie stwierdzające przeciwwskazania do pracy na dotychczasowym stanowisku. Pracodawca zapewnił jej więc inne miejsce pracy, ale kosztem niższej pensji.

Jednak pani Marta nie straci, bo będzie jej przysługiwał dodatek wyrównawczy. Przed zmianą pracownica otrzymywała pensję w stałej stawce miesięcznej 4800 zł oraz premię ustaloną jako 10 proc. pensji zasadniczej (480 zł). Po przeniesieniu do innej pracy ma następujące warunki płacowe:

płaca zasadnicza 3500 zł i premia 350 zł (też 10 proc. płacy zasadniczej). Dodatek wynosi więc:

(4800 zł + 480 zł) – (3500 zł + 350 zł) = 1430 zł brutto.

Nie zawsze cała kwota

Dodatek wyrównawczy ustalony ze składników określonych w stawkach miesięcznych w stałej wysokości zmniejsza się za każdy dzień pracy, za który pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie za pracę.

W tym celu kwotę dodatku wyrównawczego dzieli się przez:

- współczynnik, który stosuje się przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, tj. w 2012 r. – 21 dla zatrudnionych po  osiem godzin od poniedziałku do piątku,

- przez 30 – w przypadku otrzymania przez pracownika wynagrodzenia chorobowego (art. 92 k.p.) albo zasiłku na podstawie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (chorobowy, opiekuńczy); otrzymany wynik należy pomnożyć przez liczbę dni, za które zatrudniony ma prawo do tego świadczenia, a otrzymaną kwotę odjąć od miesięcznego dodatku wyrównawczego.

Załóżmy, że pani Marta z poprzedniego przykładu była w maju na dwudniowym urlopie okolicznościowym w związku ze śmiercią ojca.

Pomniejszony dodatek wynosi więc:

1430 zł : 21 = 68,10 zł – wynagrodzenie za jeden dzień

68,10 zł x 2 dni = 136,20 zł

1430 zł – 136,20 zł = 1293,80 zł

Inaczej przy zmiennych poborach

U pracownika wynagradzanego w sposób zmienny, np. według stawki godzinowej, akordowo, prowizyjnie, albo otrzymującego zmienne składniki pensji wypłacane za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc, podstawą do obliczenia dodatku jest wynagrodzenie za jeden dzień z okresu poprzedzającego przeniesienie do innej pracy. Aby ustalić kwotę dodatku należnego za dany miesiąc, trzeba kolejno:

- ustalić dzienną stawkę dodatku – w tym celu wynagrodzenie wypłacone pracownikowi w okresie trzech miesięcy poprzedzających przeniesienie podzielić przez liczbę dni kalendarzowych, za które pracownikowi przysługiwała mu pensja przed przeniesieniem,

- pomnożyć tę dniówkę przez liczbę dni, za które zatrudniony otrzymał nowe wynagrodzenie (po przeniesieniu),

- od tak ustalonej kwoty odjąć wynagrodzenie przysługujące pracownikowi po przeniesieniu.

Przykład

Pan Marek w kwietniu br. uległ wypadkowi przy pracy. W związku z urazem, jakiego doznał, nie może na razie wrócić na swoje stanowisko pracy.

Od 1 czerwca zostanie przeniesiony do innej pracy, za którą będzie mu przysługiwała stała pensja 1500 zł. Przed zdarzeniem był wynagradzany w sposób zmienny – stawką godzinową w wysokości 14,50 zł oraz zmienną premią regulaminową.

Przed przeniesieniem, w najbliższych trzech miesiącach przed wypadkiem, za które otrzymał zmienne składniki (tj. styczeń – marzec, bo od kwietnia przebywał na zwolnieniu chorobowym), pan Marek uzyskał następujące wynagrodzenie:

– styczeń – 2436 zł (168 godz. x 14,50 zł) + 350 zł = 2786 zł, liczba dni pracy – 21

– luty – 2436 zł (jw.) + 415 zł = 2851 zł, liczba dni pracy – 21

– marzec – 2552 zł (176 godz. x 14,50 zł) + 485 zł = 3037 zł, liczba dni pracy – 22

Suma wynagrodzeń z okresu styczeń – marzec to 8674 zł

Dniówka wynosi natomiast 8674 zł : 64 dni (21 + 21 + 22) = 135,53 zł

135,53 zł x 20 dni (liczba dni do przepracowania w czerwcu) = 2710,60 zł

2710,60 zł – 1500 zł = 1210,60 zł – dodatek wyrównawczy

Dłuższe niż miesiąc

Również w przypadku, gdy zatrudniony uzyskiwał składniki wynagrodzenia należne za okresy dłuższe niż miesiąc (np. premie kwartalne), podstawę obliczenia dodatku wyrównawczego stanowi wynagrodzenie za jeden dzień z okresu poprzedzającego przeniesienie do innej pracy, ale określone według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop (z 12 miesięcy poprzedzających przeniesienie).

Jednak wynagrodzenie to dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych, za które zatrudnionemu przysługiwało wynagrodzenie.

Aby obliczyć dodatek wyrównawczy za okres miesięczny, stosuje się odpowiednio wyżej opisany wzór.

Przykład

Ciężarna pani Katarzyna, zatrudniona na pełny etat, została przeniesiona do innej pracy, co wiązało się ze zmianą warunków płacowych. Przeniesienie nastąpiło od 1 maja.

Wcześniej uzyskiwała wynagrodzenie stałe w stawce miesięcznej 3550 zł oraz zmienną premię kwartalną – od 30 do 60 proc. płacy zasadniczej. Po chwilowej przeprowadzce na inne stanowisko otrzymuje pensję zasadniczą 3200 zł oraz stałą premię kwartalną – 1000 zł.

W okresie maj 2011 r. – kwiecień 2012 r. uzyskała cztery premie kwartalne odpowiednio w wysokości:  1420 zł,  1242,25 zł,  1775 zł,1952,50 zł (razem 6389,75 zł) za 253 przepracowane dni.

Dniówka wyniosła  6389,75 zł : 253 dni = 25,26 zł

Dodatek wyrównawczy ze składników zmiennych za czerwiec, gdy zostanie wypłacona nowa premia kwartalna za II kwartał – 25,26 zł x 61 dni (liczba dni do przepracowania w II kw.) = 1540,86 zł; 1540,86 zł – 1000 zł = 540,86 zł

Dodatek wyrównawczy ze składników stałych: 3550 zł – 3200 zł = 350 zł

Łączny dodatek: 890,86 zł (350 zł + 540,86 zł)

Z PIT i składkami

Dodatek wyrównawczy jest składnikiem wynagrodzenia i stanowi przychód ze stosunku pracy, który podlega zarówno opodatkowaniu, jak i oskładkowaniu. Nie jest bowiem wymieniony ani w katalogu zwolnień przedmiotowych w art. 21 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 361 ze zm.), ani jako wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ZUS w rozporządzeniu MPiPS z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na  ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Jeżeli jest obniżany za  okres pobierania zasiłku czy wynagrodzenia chorobowego (a z  powyższego tekstu wynika, że tak), to podlega wliczeniu do podstawy wymiaru tych świadczeń jako składnik przysługujący do  określonego terminu.

Rekompensata zabronionej pracy

W uchwale z 28 kwietnia 1994 r. (I PZP 6/94) Sąd Najwyższy uznał, że dodatek wyrównawczy przysługuje także wtedy, gdy zatrudniona pracownica otrzymywała wyższe wynagrodzenie z tytułu pełnienia dodatkowych obowiązków, których nie może wykonywać w okresie ciąży, np. dodatkowo płatnych dyżurów zakładowych.

Nie ma jednak co liczyć na dodatek za okres, kiedy pobiera zasiłek chorobowy. Potwierdził to SN w wyroku z 6 stycznia 1995 r. (I PRN 118/94).