W dniu śmierci pracownika stosunek pracy wygasa (631 kodeksu pracy). Wynagrodzenia i inne świadczenia ze stosunku pracy, jakich szef nie zdążył mu wypłacić, stają się prawami majątkowymi przechodzącymi po równo na jego małżonka oraz inne osoby spełniające warunki do uzyskania renty rodzinnej w rozumieniu ustawy emerytalnej.

Pracodawca sam ustala i weryfikuje uprawnienia oraz jak najszybciej realizuje prawa majątkowe, nie czekając na decyzję ZUS przyznającą rentę rodzinną czy stwierdzenie nabycia spadku i jego podział (postanowienie SA w Katowicach z 11 grudnia 1996 r., III APz 18/96). W razie braku małżonka i innych członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej prawa majątkowe wchodzą w skład spadku i podlegają dziedziczeniu (art. 922 k.c.).

Wypłacane członkom rodziny wynagrodzenie za pracę, wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy stanowią przychód z praw majątkowych (art. 18 ustawy podatkowej). Dotyczy to również świadczeń chorobowych (interpretacje dyrektora IS z Bydgoszczy z 22 lipca 2010 r.; ITPB2/415-402/10/MK oraz ITB2/436-96/10/MK). Należy do nich stosować

18-procentową zaliczkę na podatek, ale bez uwzględniania kosztów uzyskania przychodów i miesięcznej kwoty zmniejszającej zaliczkę, tj. 46,33 zł (pismo naczelnika III US Warszawa Śródmieście z 2 lutego 2006 r.; 1449/1CF/413/ip-66/05/06/iw).

Z praw majątkowych dokonujemy obowiązkowych potrąceń na ogólnych zasadach (wyrok SN z 18 października 1971 r., I PR 15/71). Należy je ustalać od kwoty łącznych praw majątkowych przed ich podziałem między osoby uprawnione, pomniejszając o sumę zaliczek obliczonych oddzielnie od każdej części praw majątkowych przypadających na jednego uprawnionego.

Przykład

POTRĄCENIA PO ŚMIERCI PRACOWNIKA

Pracownik zmarł 2 stycznia 2012 r. Są dwie osoby uprawnione do praw majątkowych po nim. Pracodawca nie zdążył mu wypłacić 4570 zł netto pensji. Chce potrącić z niej udzieloną pracownikowi zaliczkę pieniężną w wysokości 1200 zł.

a) podstawa dokonania potrącenia 4570 zł : 2 = 2285 zł; 2285 zł x 18 proc. = 411,30 zł, po zaokrągleniu 411 zł; 411 zł x 2 = 822 zł 4570 zł – 822 zł = 3748 zł

b) maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia – 1/2 podstawy dokonania potrącenia 3748 zł : 2 = 1874 zł

c) kwota wolna z tytułu zaliczki pieniężnej 1111,86 zł x 75 proc. = 833,90 zł

d) faktyczna możliwa kwota potrącenia 3748 zł – 833,90 zł = 2914,10 zł

Wynik trzeba porównać z maksymalną dopuszczalną kwotą potrącenia (1874 zł).

Jeśli jest niższy, faktyczna możliwa kwota potrącenia wynosi tyle co maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia.

e) końcowe rozliczenie

– potrącenie tytułem zaliczki pieniężnej 1200 zł

– łączne prawa majątkowe netto 3748 zł – 1200 zł = 2548 zł

– prawa majątkowe na rękę jednego uprawnionego 2548 zł : 2 = 1274 zł

Praw majątkowych ze stosunku pracy należnych rodzinie nie stanowi jednak pożyczka mieszkaniowa z zfśs, jakiej zakład udzielił pracownikowi przed jego śmiercią, ponieważ jest obowiązkiem majątkowym zatrudnionego. Nie stosujemy do niej odpowiednio art. 631 k.p. i nie wolno nam jej potrącić z należności uiszczanych najbliższym podwładnego w tym trybie.

Taka pożyczka wchodzi do spadku po zmarłym (wyrok SN z 18 października 1971 r., I PR 15/71) i pracodawca odzyska z niej cokolwiek, jeśli spadkobierca nie odrzuci spadku. Jeśli pożyczkę udzieloną pracownikowi ze środków zfśs zakład umorzy po jego śmierci, a regulamin funduszu socjalnego i umowa pożyczki nie przewidują wyraźnie obowiązku spłaty pożyczki przez spadkobierców, to nie uzyskują oni przychodu podatkowego z chwilą umorzenia (interpretacja dyrektora IS w Poznaniu z 16 września 2008 r., ILPB1/415-432/08-4/AK).