Dwóch pierwszych kategorii potrąceń – czyli egzekucji na alimenty i inne świadczenia – można dokonać wyłącznie w trybie egzekucji cywilnej bądź administracyjnej, czyli po przedstawieniu pracodawcy zajęcia wynagrodzenia za pracę.
Biorąc pod uwagę przepisy o egzekucji z wynagrodzenia za pracę, wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy dzielimy na trzy grupy:
• wynagrodzenia i świadczenia wyłączone spod egzekucji – nie możemy z nich nic potrącić, mimo że organ egzekucyjny przysłał zajęcie wynagrodzenia za pracę i/lub innych wierzytelności; w tej grupie są:
– odprawa pośmiertna i inne świadczenia związane ze śmiercią,
– diety i inne należności za podróż służbową,
– ryczałty samochodowe oraz „kilometrówka”,
– ekwiwalenty w zamian za świadczenia BHP,
• wynagrodzenia i świadczenia objęte względną ochroną – dokonujemy z nich potrąceń zgodnie z art. 87 – 91 kodeksu pracy (stosując maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia i kwoty wolne); chodzi o:
– szeroko rozumiane wynagrodzenie: zasadnicze, dodatki, premie, dodatki za nadgodziny i nocne, pensja za dyżur, przestój i inne usprawiedliwione nieobecności w pracy, w tym za urlopy okolicznościowe, za opiekę nad dzieckiem i wynagrodzenie chorobowe,
– pieniężny ekwiwalent za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy (wyrok SN z 29 stycznia 2007 r., II PK 181/06),
– odprawę emerytalną, rentową i nagrodę jubileuszową (wyrok SN z 19 lutego 2004 r., I PK 217/03),
– odprawy z racji zwolnienia z pracy z przyczyn dotyczących zakładu / niedotyczących pracownika (wyrok SN z 14 listopada 1996 r., I PKN 3/96),
– dodatek dewizowy przysługujący członkom załóg statków na podstawie układu zbiorowego dla rybaków morskich (wyrok SN z 9 maja 1991 r., I PR 482/90),
– wynagrodzenie za dyżur (wyrok SN z 11 sierpnia 1981 r., I PRN 41/81),
• wynagrodzenia i świadczenia podlegające pełnej egzekucji – przekazujemy je organowi egzekucyjnemu lub wskazanemu przez niego wierzycielowi w pełnej kwocie netto; wyróżniamy tu:
– świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
– dofinansowanie nauki pracownika,
– dofinansowaną składkę na polisę grupowego ubezpieczenia na życie pracownika,
– wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy i odszkodowanie za niezgodne z prawem lub nieuzasadnione zwolnienie z pracy – tak uważa większość ekspertów, choć na tym tle wciąż zapadają sprzeczne werdykty: przyznające tym należnościom kodeksową ochronę (np. wyrok SN z 12 maja 2005 r., I PK 248/04) i odmawiające ochrony (np. orzeczenie SN z 6 stycznia 2009 r., II PK 117/08).
– odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji. •