Nie zawsze pracownik dostaje do ręki wynagrodzenie w wysokości wynikającej z umowy o pracę. Jeśli zaciągnął jakieś zobowiązania, jego płaca netto ulegnie uszczupleniu. Zadaniem pracodawcy jest prawidłowe dokonanie potrąceń, w zależności od tego, z jakimi ma do czynienia: przymusowymi czy dobrowolnymi. Czasem jednak dochodzi do zbiegu obu rodzajów potrąceń.

[srodtytul]Za zgodą lub bez[/srodtytul]

Potrącenia można podzielić na dwie grupy: ustawowe, czyli takie, które nie wymagają zgody pracownika, i pozostałe dobrowolne, przy których pisemna zgoda pracownika jest niezbędna.

Według art. 87[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C7FE2FD7763459E60496552F896A3CA4?id=76037] kodeksu pracy[/link] bez zgody pracownika potrąceniom z wynagrodzenia, po odliczeniu składek na ZUS i zaliczki na podatek, podlegają tylko następujące należności:

- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,

- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,

- kary pieniężne przewidziane w art. 108 (za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy).

Potrąceń dokonuje się w takiej kolejności, w jakiej zostały tu wymienione. Świadczy to o pewnej hierarchii, czyli konkretne należności mają pierwszeństwo przed innymi. Jest to ważne szczególnie przy zbiegu kilku różnych potrąceń.

Należności innego rodzaju niż enumeratywnie wymienione w art. 87 § 1 k.p. mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika, ale tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie. Wszelka inna forma: ustna, dorozumiana jest nieważna. [b]Tak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 1 października 1998 r. (I PKN 366/98).[/b]

Pracownik zgadza się pisemnie na potrącenie konkretnego rodzaju należności. Kwota i tytuł uszczuplenia muszą mu być znane. Podpisywanie zgody na potrącenie w przyszłości bliżej nieokreślonych kwot należności, np. z tytułu ewentualnych niedoborów, jest nieważne.

[srodtytul]Są pewne granice[/srodtytul]

Chroniąc wynagrodzenie za pracę, ustawodawca wytyczył granice, których nie można przekraczać przy potrąceniach. Wynoszą one w razie egzekucji:

- świadczeń alimentacyjnych – 3/5 wynagrodzenia,

- innych należności lub potrącenia zaliczek pieniężnych – połowę wynagrodzenia,

- sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności niealimentacyjnych oraz zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi – łącznie połowę wynagrodzenia,

- sum egzekwowanych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych wraz z potrąceniami wymienionymi poprzednio – łącznie 3/5 wynagrodzenia.

Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne odejmuje się w granicach określonych w art. 108 k.p., czyli do jednodniowego wynagrodzenia za jedno przewinienie lub 1/10 części pensji przypadającej do zapłaty za więcej przewinień.

[srodtytul]Kwoty wolnej nie ruszaj[/srodtytul]

Pracodawca, dokonując ujęć z wynagrodzenia pracownika, musi pozostawić mu pewną część. Konkretnie kwotę wolną od potrąceń. Do wyjątków należy sytuacja, gdy potrącane są alimenty. Tu nie ma takiego ograniczenia. Działa wyłącznie limit 3/5.

Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

- minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (dalej minimalne netto) – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, a także należności na rzecz pracodawcy,

- 75 proc. minimalnego netto – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,

- 90 proc. minimalnego netto – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p.,

- 80 proc. minimalnego netto – przy potrącaniu należności na rzecz innych podmiotów niż pracodawca.

W razie zbiegu potrąceń przymusowych i dobrowolnych najpierw zaspokajane są te pierwsze, czyli ustawowe.

Dopiero gdy pozostanie wystarczająca ilość środków i zachowane będą kwoty wolne, można dalej rozdzielać je między kolejnych wierzycieli.

[ramka][b]Prawidłowo podziel wypłatę pracownika[/b]

Pokażemy, jak poprawnie dokonywać potrąceń przy ich zbiegu na przykładzie pana Adama. Jego wynagrodzenie brutto wynosi 3700 zł. Ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów (111,25 zł) i kwoty zmniejszającej podatek (46,33 zł). Jest członkiem związków zawodowych i z tego tytułu zobowiązany jest do płacenia składki członkowskiej w wysokości 32 zł miesięcznie. Ponadto opłaca co miesiąc 55 zł składki do PZU z tytułu dodatkowego ubezpieczenia oraz 20 zł składki z racji przystąpienia do kasy zapomogowo-pożyczkowej. Na potrącanie tych wszystkich kwot ze swojej pensji dał pracodawcy pisemną zgodę. Jednak pan Adam ma jeszcze zajęcie komornicze niealimentacyjne (kredyt w banku) 800 zł miesięcznie, 500 zł alimentów oraz 100 zł kary finansowej za nieprzestrzeganie regulaminu pracy i 80 zł zaliczki wypłaconej na zakup paliwa. A więc te będą miały pierwszeństwo.

Potrąceń dokonujemy z wynagrodzenia netto, czyli po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy. Wynagrodzenie pana Adama do ręki wynosi więc 2644,38 zł.

[b]Potrącenie 1. Alimenty[/b]

W pierwszej kolejności pracodawca potrąci alimenty, pamiętając, że maksymalnie można ująć z tego tytułu 1586,63 zł (2644,38 zł x 3/5). Po odjęciu pełnej kwoty alimentów pozostaje 2144,38 zł (2644,38 zł – 500 zł).

[b]Potrącenie 2. Kredyt bankowy[/b]

Teraz czas na pokrycie zajęcia komorniczego niealimentacyjnego. Kwota wolna wynosi tu 954,96 zł. Potrącenie takiego świadczenia nie może przekroczyć połowy wynagrodzenia, a łącznie z alimentami 3/5 pensji.

Na poczet długu w banku można byłoby zabrać panu Adamowi 1189,42 zł (2144,38 zł – 954,96 zł). Jednak zadłużenie miesięczne wynosi 800 zł, więc po dalszym potrąceniu pan Adam otrzyma 1344,38 zł. W sumie z alimentami potrącenie nie przekracza 3/5.

[b]Potrącenie 3. Zaliczka pieniężna[/b]

Przy potrącaniu zaliczki pieniężnej kwota wolna to 716,22 zł. Łącznie z należnościami niealimentacyjnymi i alimentacyjnymi nie może przekroczyć 3/5 wynagrodzenia. Zaliczka wynosi 80 zł i można ją potrącić nie naruszając tej granicy. Po tym ujęciu pan Adam otrzyma 1264,38 zł (1344,38 zł – 80 zł).

[b]Potrącenie 4. Kara porządkowa[/b]

Ostatnim z ustawowych potrąceń jest kara porządkowa. Kwotą wolną od potrąceń jest tu 859,46 zł. Po dokonaniu wcześniejszych potrąceń panu Adamowi zostało więcej niż ta kwota. A po potrąceniu kary pensja pana Adama wyniesie 1164,38 zł (1264,38 zł – 100 zł).

[b]Potrącenie 5. Składki dobrowolne[/b]

Teraz czas na składki, na których potrącanie pan Adam się zgodził. Wszystkie dotyczą innych podmiotów niż pracodawca, a więc kwota wolna to 763,97 zł. Wynika z tego, że można mu jeszcze uszczknąć maksymalnie 400,41 zł (1164,38 zł – 763,97 zł). Z tego najpierw powinna być pokryta składka związkowa 32 zł. Pracodawca ma bowiem obowiązek pobrania składki członkowskiej na wniosek organizacji związkowej i w sytuacji, gdy pracownik zgodził się na piśmie na jej ściąganie z wynagrodzenia. Pozostała kwota wystarcza jeszcze na potrącenie składki do PZU oraz składki do kasy zapomogowo-pożyczkowej.

Wynagrodzenie pana Adama ostatecznie wyniesie 1057,38 zł (1164,38 zł – 32 zł – 55 zł – 20 zł). [/ramka]