Z przyczyn ekonomicznych chcemy wypowiedzieć warunki pracy i płacy osobie zatrudnionej na podstawie spółdzielczej umowy o pracę. Planujemy zmniejszyć wymiar etatu i pensję. Kobieta jest jednak w wieku przedemerytalnym. Możemy jej wręczyć wymówienie zmieniające? Czy jest ono niezbędne, gdy o zmianie warunków pracy zdecyduje walne zgromadzenie w uchwale? A co wówczas stanie się z osobami zasiadającymi w radzie nadzorczej spółdzielni?

Spółdzielczy stosunek pracy to specyficzna forma zatrudnienia członków takich spółdzielni określona w art. 181 – 203 prawa spółdzielczego z 16 września 1982 r. (DzU nr 30, poz. 210 ze zm.; ustawa). W sprawach nią nieuregulowanych stosujemy kodeks pracy, co wynika z jego art. 77 § 2.

W świetle art. 184 § 1 ustawy członkowi spółdzielni wolno wypowiedzieć warunki pracy lub płacy tylko w określonych sytuacjach, gdy:

- uzasadniają to potrzeby gospodarcze lub organizacyjne spółdzielni, a szczególnie wprowadzenie nowych zasad płacowych, likwidacja działu lub stanowiska albo konieczność przyjęcia na tę posadę osoby o wyższych bądź specjalnych kwalifikacjach,

- członek utracił zdolność do wykonywania dotychczasowej pracy stwierdzonej orzeczeniem lekarskim albo w sposób niezawiniony uprawnienia konieczne do jej świadczenia.

Ustawa zastrzega jednak, że nowe warunki pracy lub płacy muszą odpowiadać kwalifikacjom pracownika i możliwościom gospodarczym spółdzielni. Ponadto w procedurze wypowiedzeń zmieniających muszą uczestniczyć związki zawodowe, o ile działają w spółdzielni. Członkowi spółdzielni pracy, wobec którego zostały naruszone art. 184, 187 i 191 ustawy oraz inne przepisy o wypowiedzeniach, nie przysługuje roszczenie o odszkodowanie. Może wystąpić o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku 12 kwietnia 1996 r. (I PRN 35/96).

Ustawa nakazuje stosować do wypowiedzenia warunków spółdzielczej umowy o pracę korzystniejsze przepisy. Jeżeli opisywana spółdzielnia angażuje co najmniej 20 członków, to przychylniejsza jest dla nich ustawa o zwolnieniach grupowych (DzU z 2003 r. nr 90, poz. 844 ze zm.). Osobie w wieku przedemerytalnym gwarantuje ona bowiem do końca okresu ochronnego dodatek wyrównawczy, gdyby wskutek wypowiedzenia zmieniającego otrzymywała niższe pobory. Spółdzielni nie opłaca się zatem zmiana warunków wynagradzania, gdyż pracownikowi i tak należy się tyle samo, co dotychczas. Przypominam, że ustawę o zwolnieniach grupowych stosujemy m.in. wtedy, gdy firma zatrudnia co najmniej 20 osób, a redukcje następują z przyczyn gospodarczych lub organizacyjnych. Gdy te warunki nie zostaną spełnione, to w opisywanej sytuacji korzystniejszy jest kodeks pracy. Wynika z niego bowiem, że osobie objętej ochroną przedemerytalną szef może wypowiedzieć warunki pracy i płacy, gdy:

- wprowadza nowe zasady wynagradzania dla wszystkich pracowników albo tej grupy, do której pracownik należy, np. zmienia regulamin wynagradzania,

- lekarz stwierdzi utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania (art. 43 kodeksu pracy).

Rzeczywiście, członkowi spół- dzielni wolno skrócić czas pracy i zmniejszyć odpowiednio wynagrodzenie, nie wręczając przy tym wypowiedzenia zmieniającego. Tak wynika z art. 185 ustawy. Decyzję w tej sprawie podejmuje walne zgromadzenie w uchwale. Musi być ona jednak uzasadniona gospodarczo i obejmować co najmniej jeden dział lub wszystkich członków wykonujących tę samą pracę. Nie dotyczy to jednak opisanej kobiety. Z pytania wynika, że spółdzielnia chce zmniejszyć pensję tylko jej. A skoro tak, to trzeba zastosować wypowiedzenie zmieniające na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych. Czytelnik pyta też, czy przed skutkami takiej uchwały uchronią się członkowie rady nadzorczej spółdzielni. Wszystko wskazuje na to, że nie. Członek rady spółdzielni korzysta bowiem z ochrony przed wypowiedzeniem warunków zatrudnienia na takich samych zasadach jak członek związku zawodowego (art. 45 § 6 ustawy). Jest to jednak ochrona przed wypowiedzeniem warunków zatrudnienia, a uchwała walnego zgromadzenia pozwala je zmienić bez wręczania wypowiedzeń zmieniających.