Właśnie tak resort pracy odpowiedział na pytanie DOBREJ FIRMY. Istnieją bowiem dwie teorie na temat szacowania podstawy potrąceń i kwoty od nich wolnej. Zgodnie z art. 87 kodeksu pracy z pensji zatrudnionego firma może uszczknąć bez jego zgody:

- alimenty egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych,

- inne świadczenia ściągane na mocy tytułów wykonawczych,

- zaliczki pieniężne udzielone podwładnemu,

- kary pieniężne określone w art. 108 kodeksu.

Problem w tym, że służby finansowe mają w praktyce problemy z ustalaniem podstawy do dokonywania owych obowiązkowych potrąceń. Według literalnego brzmienia cytowanego przepisu stanowi ją wynagrodzenie brutto dłużnika obniżone wyłącznie o:

- składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego (zwykle jest to 15,71 proc. płacy brutto),

- zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Specjaliści twierdzą jednak, że oprócz tego od wartości brutto odejmujemy jeszcze pełną składkę zdrowotną, a właściwie tylko 1,25 proc. podstawy jej wymiaru, bo reszta (czyli 7,75 proc.) jest zawarta w podatku.

Przedstawmy różnice w obliczeniach podstawy potrąceń według obydwu stanowisk >patrz przykład.

Z interpretacji wynika jeszcze inna ważna informacja. Resort uważa, że pełną składkę zdrowotną trzeba też pobrać w trakcie ustalania tzw. kwoty wolnej od potrąceń, czyli minimum, jakie musimy zostawić podwładnemu w miesiącu. Zgodnie z art. 871 kodeksu wynoszą one:

- 100 proc. minimalnego wynagrodzenia – przy ściąganiu na mocy tytułów wykonawczych innych należności niż alimenty,

- 75 proc. – zaliczek pieniężnych,

- 90 proc. – kar pieniężnych. Mechanizm ustalania kwot wolnych jest bowiem taki sam jak podstawy obowiązkowych potrąceń. By dojść wobec tego do kwoty wolnej w konkretnej sytuacji, odliczamy z minimalnej płacy brutto czy też odpowiedniego jej odsetka składki na ubezpieczenia społeczne, zaliczkę na podatek i składkę zdrowotną.

Podwładny otrzymuje tylko wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej 2500 zł.

Ma tylko jednego pracodawcę, któremu składa PIT-2.

Wersja 1. Nie odliczamy składki

Ustalamy po kolei:

- składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego:– emerytalna 244 zł– rentowe 87,50 zł– chorobowa 61,25 zł

Razem składki: 392,75 zł

- zaliczkę na podatek dochodowy:– podstawa wymiaru (2500 zł – 392,75 zł – 108,50 zł) = 1998,75 zł, a po zaokrągleniu 1999 zł– zaliczka (1999 zł x 19 proc.) – 47,71 zł = 332,10 zł

- podstawę dokonywania potrąceń:(2500 zł – 392,75 zł – 332,10 zł) = 1775,15 zł

Nie ma potrzeby przeprowadzania innych rachunków, a w szczególności ustalania składki zdrowotnej.

Wersja 2. Odejmujemy pełną składkę Liczymy po kolei:

- składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego:– emerytalna 244 zł– rentowe 87,50 zł– chorobowa 61,25 zł

Razem składki: 392,75 zł

- składkę zdrowotną:– podstawa wymiaru (2500 zł – 392,75 zł) = 2107,25 zł– składka (2107,25 zł x 9 proc.) = 189,65 zł, w tym odliczana z podatku 163,31 zł i z dochodu zatrudnionego 26,34 zł

- zaliczkę na podatek dochodowy:– podstawa wymiaru (2500 zł – 392,75 zł – 108,50 zł) = 1998,75 zł, a po zaokrągleniu 1999 zł– zaliczka (1999 zł x 19 proc.) – 47,71 zł = 332,10 zł– zaliczka do urzędu skarbowego (332,10 zł – 163,31 zł) = 168,79 zł, a po zaokrągleniu 169 zł

- podstawę dokonywania potrąceń:(2500 zł – 392,75 zł – 332,10 zł – 26,34 zł) = 1748,81 zł

Przepisy art. 87 kodeksu pracy są wyrazem realizacji ochronnej funkcji prawa pracy w części dotyczącej wynagrodzenia za pracę. Przepisy te enumeratywnie wymieniają należności i określają kwoty, jakie może potrącić pracodawca z wynagrodzenia pracownika. Ograniczenie to dotyczy potrąceń dokonywanych przez pracodawcę i nie obejmuje obowiązkowych odliczeń, o których mowa w tym przepisie, wynikających z innych ustaw. Zdaniem departamentu obowiązkowe odliczenia, o których mowa w art. 87 k.p., obejmują nie tylko składkę na ubezpieczenie społeczne i zaliczkę na podatek dochodowy, ale także składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Obowiązek odliczenia z wynagrodzenia składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych jest nałożony na pracodawcę na podstawie:

- art. 46 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU nr 137, poz. 887 ze zm.),

- art. 85 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU nr 210, poz. 2135 ze zm.),

- art. 31 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.). W odróżnieniu od składek na ubezpieczenia społeczne składka zdrowotna, na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlega podatkowej kompensacji, tj. odliczeniu od kwoty indywidualnie ustalonej zaliczki na podatek dochodowy – do wysokości odpowiadającej 7,75 proc. podstawy wymiaru składki zdrowotnej. Oznacza to, że ze składki zdrowotnej, wynoszącej 9 proc. podstawy wymiaru składki, część wynosząca 1,25 proc. podstawy wymiaru jest finansowana bezpośrednio przez pracownika i tym samym umniejsza ona kwotę należną do wypłaty dla pracownika.Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca osoba podlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu, natomiast pracodawca występuje w roli płatnika.