- Czy możemy potrącać alimenty i pożyczkę (kredyt) z zasiłku chorobowego pracownika? Jeżeli tak, to w jakiej wysokości? -pyta czytelnik DOBREJ FIRMY.

Tak, pracodawca może potrącać te wierzytelności z zasiłku chorobowego, ale nie według kodeksu pracy, tylko - w tym wypadku -zgodnie z przepisami o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (tak nakazuje art. 833 § 5 kodeksu postępowania cywilnego). Innymi słowy pracodawca musi tu stosować art. 140 i 141 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. w DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm., w skrócie ustawa o emeryturach i rentach).

Dotyczy to potrąceń z:

- rent przysługujących z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,

- rent zasądzonych przez sąd lub ustalonych umową za utratę zdolności do pracy albo za śmierć żywiciela,

- rent wypłacanych z dobrowolnego ubezpieczenia rentowego,

- świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Niestety, czytelnik nie określił szczegółowo, czy będzie potrącać pożyczkę, czy kredyt. A to zasadnicza różnica.

Jeżeli pracodawca będzie potrącał z zasiłku spłatę zakładowej pożyczki, to będzie to robił zgodnie z zobowiązaniem pracownika złożonym w czasie, gdy tę pożyczkę zaciągał. Żadnego tytułu wykonawczego tu nie potrzeba i pracodawca nie będzie w tym wypadku stosował przepisów ustawy o emeryturach i rentach. Co innego, gdy będzie potrącał kredyt bankowy. Wówczas będzie to robił na podstawie tytułu wykonawczego (np. wyroku, ugody sądowej) i zgodnie z zasadami przewidzianymi w ustawie o emeryturach i rentach.

Najlepiej widać to na przykładzie, który zamieszczamy w ramce. Na razie wyjaśnijmy, jakie są zasady potrąceń.

Pracodawca dokonuje potrąceń po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy. Musi jednak pamiętać o limitach, czyli wysokości zasiłku, powyżej której nie może już niczego potrącić.

Wysokość tę ustala się procentowo od pełnej kwoty zasiłku, czyli przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Z art. 140 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach wynika, że potrąceń można dokonywać w następujących granicach:

- przy potrąceniu świadczeń alimentacyjnych (zarówno na podstawie tytułów wykonawczych, np. wyroku sądu czy ugody sądowej, jak i na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego) -dowysokości60 proc. kwoty zasiłku,

- przy potrącaniu innych należności egzekwowanych na podstawie tytułów wykonawczych (w tym kredytu egzekwowanego na podstawie np. wyroku czy ugody sądowej) - do wysokości 25 proc. kwoty zasiłku.

Zakładając, że czytelnik będzie potrącał alimenty i kredyt bankowy, mamy tu do czynienia ze zbiegiem potrąceń. Pracodawca musi więc pamiętać, że łącznie potrącenia nie mogą przekroczyć 60 proc. kwoty zasiłku (art. 140 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach).

Obowiązuje tu bowiem ogólna zasada, że granicą potrąceń jest najwyższy wskaźnik procentowy ustalony dla zbiegających się potrąceń.

Jeśli natomiast czytelnik potrącałby alimenty i zakładową pożyczkę, to alimenty potrąci do wysokości 60 proc. kwoty zasiłku, a pożyczkę zgodnie z zobowiązaniem pracownika.

Jednocześnie pracodawca musi pamiętać o kwocie wolnej od potrąceń, czyli minimalnej kwocie, którą musi dostać zasiłkobiorca. Jest to, zgodnie ze stosowanym tu odpowiednio art. 141 ustawy o emeryturach i rentach, 50 proc. najniższej emerytury -przy potrącaniu:

- należności alimentacyjnych na podstawie tytułów wykonawczych,

- należności alimentacyjnych na podstawie przedłożonego przez wierzyciela tytułu wykonawczego,

- należności innych niż świadczenia alimentacyjne, na podstawie tytułów wykonawczych (np. kredytu bankowego).

Gdyby natomiast pracownik nie zobowiązał się do spłaty zakładowej pożyczki ze swojego wynagrodzenia i zasiłków (bo na przykład zapomniano o tej formalności) albo gdyby np. jego pisemna zgoda zaginęła, wówczas pracodawca musiałby najpierw wystąpić do sądu o zasądzenie spłaty pożyczki. Mając w ręku tytuł wykonawczy (np. wyrok sądu), musiałby potrącać pożyczkę już zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach.

- świadczenia alimentacyjne,

- zaliczki alimentacyjne,

- świadczenia rodzinne,

- dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe i dla sierot zupełnych.

Wynika to z art. 833 § 6 kodeksu postępowania cywilnego.

- alimentów,

- kredytu bankowego,

- pożyczki zakładowej.

Ponieważ pracownik jest w kwietniu chory, więc w tym miesiącu pracodawca potrąci te należności z zasiłku chorobowego. Zasiłek chorobowy pracownika za kwiecień to 1900 zł brutto.

Krok 1: Pracodawca ustala, jaką część zasiłku może przeznaczyć na potrącenia.

Ponieważ - jak piszemy w tekście - mamy tu do czynienia ze zbiegiem potrąceń, więc potrącenia z tytułu alimentów i kredytu bankowego nie mogą przekroczyć łącznie 60 proc. kwoty zasiłku: 1900 zł x 60 proc. = 1140 zł

Krok 2: Pracodawca oblicza kwotę wolną od potrąceń.

Najniższa emerytura wynosi w kwietniu 597,46 zł. 597,46 zł x 50 proc. = 298,73 zł

Krok 3: Pracodawca odlicza od zasiłku brutto zaliczkę na podatek. Kwota zmniejszająca miesięcznie zaliczkę na podatek wynosi 44,71 zł.

1900 x 19 proc. - 44,71 zł = 316,29 zł, po zaokrągleniu 316 zł 1900 - 316 zł = 1584 zł

Krok 4: Pracodawca odlicza kwotę wolną od potrąceń.

1584 zł - 298,73 zł = 1285,27 zł

Pracodawca mógłby przeznaczyć na potrącenia 1285,27 zł, ale ponieważ jest to więcej niż 60 proc. kwoty zasiłku, czyli 1140 zł, więc pracodawca może potrącić alimenty i kredyt bankowy tylko do tej wysokości.

Pamiętajmy jednak, że pracodawca ma jeszcze do potrącenia pożyczkę zakładową. Tu nie stosuje zasad wynikających z ustawy o emeryturach i rentach, tylko postępuje zgodnie z zobowiązaniem pracownika. Jeżeli pracownik, zaciągając pożyczkę, zobowiązał się do spłaty co miesiąc np. 100 zł, to pracodawca potrąci mu tę kwotę, jeśli podwładny podpisał zobowiązanie do spłaty 300 zł - to szef potrąci 300 zł itd.

Jak obliczyć wynagrodzenie, gdy pracownik przepracował tylko część miesiąca, bo chorował lub przebywał na urlopie macierzyńskim? Jeśli pracownik ma stałą pensję, to zgodnie z § 11 tego rozporządzenia:

- miesięczną stawkę wynagrodzenia dzieli się przez 30,

- otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni czasowej niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby,

- w odniesieniu do zasiłku macierzyńskiego otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni pobierania tego zasiłku,

- tak obliczoną kwotę odejmuje się od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc.

Przykład

Pracownica zarabia 3160 zł miesięcznie. Od 1 do 15 lutego otrzymywała zasiłek macierzyński, a 16 lutego wróciła do pracy. Za pozostałe dni lutego powinna otrzymać wynagrodzenie za pracę w kwocie 1580,05 zł, według następującego wyliczenia: 3160 zł : 30 dni = 105,33zł 105,33 zł x 15 dni = 1579,95 zł 3160 zł - 1579,95 zł = 1580,05 zł

Podstawa prawna: rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. (DzU z 1996 r. nr 62, poz. 289 ze zm.)

Autorka jest radcą prawnym w Departamencie Ubezpieczeń Społecznych w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej