Tak wynika z interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 28 lutego 2020 r. (0112-KDIL1-3.4012.558.2019.2.AKR).

Wnioskodawczyni będąca adwokatem, poza prowadzeniem działalności gospodarczej w ramach kancelarii adwokackiej, świadczy usługi prawne w imieniu i na rzecz fundacji na podstawie umowy zlecenia. Zgodnie z umową, adwokat zobowiązuje się do udzielania bezpłatnych porad prawnych na rzecz osób wskazanych przez fundację. Wnioskodawczyni ma z góry ustaloną stawkę za godzinę pracy, może udzielać porad w godzinach otwarcia punktu, a jakakolwiek zmiana dyżuru musi zostać ustalona i zaakceptowana przez fundację. Wnioskodawczyni nie podpisuje umów na świadczenie usług z osobami pokrzywdzonymi, nie ma też wpływu na wybór osób korzystających z bezpłatnych porad prawnych. Wszelkie wizyty na porady prawne umawiane są przez pracowników fundacji. Jak wynika z zawartej umowy, adwokat nie ponosi ryzyka ekonomicznego ani gospodarczego za czynności wykonywane w ramach umowy zlecenia na rzecz fundacji. Zdaniem wnioskodawczyni, nie przysługuje jej status podatnika VAT w zakresie usług prawnych świadczonych na podstawie umowy zlecenia.

Czytaj także: Odliczenie VAT przy usługach prawnych: bez odpłatnej usługi, nie będzie korzyści

Stanowisko to potwierdził organ podatkowy. Wskazał, że w rozpatrywanej sprawie zaistniały przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, co oznacza, że zostały spełnione kryteria wyłączające świadczenie przedmiotowych usług z opodatkowania VAT. Świadczenie usług pomocy prawnej na podstawie umowy zlecenia nie jest bowiem wykonywaną samodzielnie działalnością gospodarczą i w efekcie wnioskodawczyni nie jest z tego tytułu podatnikiem VAT, a wykonywane czynności nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

komentarz eksperta

Paweł Mróz, konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC

Istotą omawianej interpretacji jest badanie statusu podatnika VAT w kontekście prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej. Ustawa o VAT określa czynności, w odniesieniu do których osoby je wykonujące nie są podatnikami VAT, gdyż czynności te pozbawione są przymiotu samodzielności. Należą do nich m.in. czynności, z tytułu których osoba osiąga przychody, o których mowa w art. 13 pkt 2–9 ustawy o PIT (przychody z działalności wykonywanej osobiście), jeżeli pomiędzy zlecającym a przyjmującym zlecenie istnieje określony stosunek prawny co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia oraz odpowiedzialności wobec osób trzecich.

Pomimo, że analiza przepisów ustawy o PIT nie była przedmiotem omawianej interpretacji, należy pamiętać, iż niezbędnym elementem badania statusu podatnika VAT jest ustalenie czy przychody osiągane z tytułu wykonywania danej czynności mogą być zakwalifikowane do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa m.in. w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT. Przepis ten dotyczy przychodów osiąganych z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia zawieranej poza działalnością gospodarczą. W przypadku usług prawnych wykonywanych przez prawników (adwokatów, radców prawnych, doradców podatkowych) na podstawie umowy zlecenia zawieranej niejako obok prowadzonej działalności gospodarczej, organy zasadniczo potwierdzają możliwość zaliczenia przychodów z tego tytułu do przychodów osiąganych z działalności wykonywanej osobiście. Dotyczy to również sytuacji, gdy zakres czynności wykonywanych na podstawie umowy zlecenia oraz w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jest tożsamy (zob. interpretacje indywidualne Dyrektora KIS z 27 września 2018 r., 0115-KDIT3.4011.395.2018.1.WR oraz z 15 marca 2017 r., 2461-IBPB-1-1.4511.7.2017.1.BK).

Wracając do przesłanek wymienionych w ustawie o VAT, w praktyce interpretacyjnej organów często powtarza się stanowisko, na podstawie którego można wyodrębnić okoliczności świadczące o braku możliwości przypisania działalności gospodarczej przymiotu samodzielności. Są to przede wszystkim:

- korzystanie przy wykonywaniu czynności z zasobów należących do zleceniodawcy oraz wykonywanie czynności w miejscu i w czasie ustalonym przez zleceniodawcę;

- wynagrodzenie określone ryczałtowo, niezależne od efektów pracy zleceniobiorcy;

- odpowiedzialność po stronie zleceniodawcy względem osób trzecich za szkody związane z działalnością zleceniobiorcy.

Podobne podejście można znaleźć również w orzecznictwie TSUE oraz polskich sądów administracyjnych.

Biorąc pod uwagę wyłącznie okoliczności faktyczne wskazane przez wnioskodawczynię, stanowisko organu wyrażone w omawianej interpretacji należy zatem uznać za słuszne. Trzeba jednak pamiętać, że każda sprawa powinna być oceniana indywidualnie.

Końcowo należy również podkreślić, że brak przyznania statusu podatnika VAT w zakresie usług prawnych świadczonych na podstawie umowy zlecenia oznacza brak możliwości odliczenia VAT w części przeznaczonej na świadczenie tych usług. Ponadto, prawo do odliczenia VAT może ulec ograniczeniu w odniesieniu do ponoszonych przez adwokata, radcę prawnego bądź doradcę podatkowego wydatków wykorzystywanych jednocześnie do opodatkowanej działalności gospodarczej oraz nieopodatkowanych czynności wykonywanych na podstawie umowy zlecenia. Wówczas niezbędne może się okazać określenie zakresu prawa do odliczenia VAT na podstawie tzw. współczynnika VAT.