Odszkodowanie a przychód w CIT

Tak wynika z interpretacji Izby Skarbowej w Katowicach z 17 września 2015 r. (IBPB-1-2/4510-262/15/KP).

Wnioskodawca wykupił polisę ubezpieczeniową na zabezpieczenie spłaty należności, jakie mu przysługują względem kontrahentów tytułem dostawy towarów i świadczenia usług. Ochrona wykupioną polisą obejmowała utratę należności wnioskodawcy, jeżeli utrata ta została spowodowana zdarzeniami określonymi jako ryzyko handlowe. W opisie stanu faktycznego wniosku o interpretację zostały przytoczone wybrane przepisy polisy ubezpieczeniowej i ogólnych warunków umów, stanowiących załącznik do polisy, które m.in. zawierały enumeratywny katalog dostaw objęty ochroną ubezpieczeniową oraz regulowały wysokość odszkodowania od ubezpieczyciela. Zgodnie z ww. postanowieniami umownymi z momentem wypłaty odszkodowania na ubezpieczyciela przechodziły wszelkie roszczenia przysługujące wnioskodawcy od dłużnika w związku z utratą należności, za które wypłacono odszkodowanie (tzw. subrogacja).

Wnioskodawca zapytał organ podatkowy, czy otrzymanie odszkodowania od ubezpieczyciela tytułem spłaty należności handlowych będzie prowadziło do powstania przychodu. W razie udzielenia przez organ podatkowy odpowiedzi twierdzącej wnioskodawca dopytywał, jaką kwotę powinien zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz kontrahentów wnioskodawca wykazuje przychód do opodatkowania w momencie, gdy staje się on należny, tj. w momencie wydania rzeczy lub wykonania usługi (nie później niż w dniu wystawienia faktury lub zapłaty należności). W razie niepokrycia należności przez kontrahentów odszkodowanie wypłacone przez ubezpieczyciela stanowi, w ocenie wnioskodawcy, odrębny przychód z tytułu sprzedaży praw majątkowych. W momencie zapłaty odszkodowania dochodzi bowiem do przelewu praw do należności zabezpieczonej polisą. Wnioskodawca argumentował, że przychód ten może być przez niego obniżony o koszt uzyskania przychodu w wysokości ubezpieczonej należności handlowej w kwocie brutto (z należnym podatkiem od towarów i usług).

Organ, nie zgadzając się ze stanowiskiem wnioskodawcy, stwierdził, że wypłatę odszkodowania należy uznać za uregulowanie należności wobec wierzyciela. W związku z tym, że przychód z tytułu należności wobec kontrahentów został już rozpoznany w momencie wykonania dostawy lub wyświadczenia usługi, sama wypłata odszkodowania nie będzie prowadzić do powstania dodatkowego przychodu. W konsekwencji wnioskodawca nie jest upoważniony do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów tytułem otrzymania odszkodowania.

Komentarz eksperta

Agnieszka Żydziak, doradca podatkowy, starsza konsultantka w dziale prawnopodatkowym PwC

W komentowanej interpretacji organ podatkowy zajął stanowisko zbieżne z ostatnio wypracowaną linią interpretacyjną w sprawie odszkodowań wypłacanych przez ubezpieczycieli tytułem nieuregulowania należności przez kontrahentów. Oceniając, czy stanowisko organu jest prawidłowe, należy uprzednio rozstrzygnąć, jaki charakter ma wypłata odszkodowania będąca przedmiotem interpretacji: czy jest ona spłatą należności handlowych objętych umową ubezpieczenia, czy stanowi wynagrodzenie za odrębną transakcję sprzedaży (przelewu) wierzytelności.

Zgodnie z przepisami prawa cywilnego, jeżeli nie umówiono się inaczej, z dniem zapłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela roszczenie wierzyciela przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę przechodzi na ubezpieczyciela do wysokości zapłaconego odszkodowania z mocy samego prawa. Przelew roszczeń z tytułu wierzytelności objętej ubezpieczeniem na ubezpieczyciela następuje zatem automatycznie, w momencie zapłaty odszkodowania (rozumianego jako jednostronna czynność faktyczna), i nosi nazwę subrogacji. Subrogacja nie jest tożsama z cesją wierzytelności, która następuje na podstawie odrębnie zawieranej umowy, w ramach której cedent dokonuje przelewu wierzytelności na cesjonariusza, zwykle za odpowiednią odpłatnością.

Mając na względzie, że nabycie praw w drodze subrogacji, w przeciwieństwie do nabycia wierzytelności w drodze cesji, następuje na skutek spełnienia świadczenia za dłużnika celem zaspokojenia wierzyciela (chyba że umowa stanowi inaczej), wydaje się, że podstawowym celem zawarcia umowy ubezpieczenia nie jest przelew wierzytelności (cesja). Decydując się na ochronę ubezpieczeniową, wierzyciel oczekuje, że zostanie mu zagwarantowana spłata wierzytelności. Spłata ta ma być urzeczywistniona w drodze otrzymania odszkodowania od ubezpieczyciela na wypadek nieuregulowania należności przez kontrahenta. Przejście praw związanych z zabezpieczoną należnością jest jedynie konsekwencją wypłaty odszkodowania. W związku z tym przepisy o cesji wierzytelności, która stanowi w podatku dochodowym sprzedaż praw majątkowych podlegającą odrębnemu opodatkowaniu, nie znajdują zastosowania.

Skoro zaspokojenie roszczeń wnioskodawcy przez ubezpieczyciela stanowi zapłatę należności wykazanych uprzednio do podatku, to otrzymanie odszkodowania nie będzie kreowało dodatkowego przychodu podlegającego opodatkowaniu. W przeciwnym razie, nawet gdyby przyjąć, że istnieje możliwość zniwelowania skutków tego dodatkowego przychodu o koszty uzyskania przychodów (w kwocie wierzytelności wyższej od kwoty wypłaconego odszkodowania), doszłoby do podwójnego opodatkowania tej samej należności.