Konsekwencje otrzymania podwójnej zapłaty w CIT i VAT

Przedsiębiorca otrzymał podwójną zapłatę za sprzedany towar. Czy nadpłaconą kwotę musi wykazać do opodatkowania? – pyta czytelniczka.

Otrzymanie przez przedsiębiorcę nadpłaty nie generuje u niego przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym, gdyż przychodami z działalności gospodarczej są wyłącznie kwoty należne (zob. art. 14 ust. 1 ustawy o PIT oraz art. 12 ust. 3 ustawy o CIT).

Żadnych obowiązków wobec fiskusa

A contrario, kwoty nienależne nie stanowią podlegających opodatkowaniu przychodów z działalności gospodarczej. Nie stanowią również podlegających opodatkowaniu przychodów z innego źródła. Pogląd ten potwierdzają organy podatkowe w udzielanych wyjaśnieniach, czego przykładem może być interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi z 25 czerwca 2013 r. (IPTPB1/415-211/13-2/DS), w której czytamy, że „otrzymana ponowna wpłata od kontrahenta z Algierii nieprawidłowo została zaliczona przez wnioskodawcę do przychodów należnych w dacie jej otrzymania. Wpłata ta bowiem miała charakter nienależnego świadczenia, została dokonana bez podstawy, przez kontrahenta, który nie był zobowiązany do jej zapłaty".

Nadpłacone kwoty nie podlegają również opodatkowaniu VAT. Opodatkowane tym podatkiem są bowiem wyłącznie czynności podlegające opodatkowaniu (określone w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT), a otrzymanie pieniędzy nie jest taką czynnością (pieniądze mogą być jedynie wynagrodzeniem za czynność podlegającą opodatkowaniu VAT).

Powoduje to, że przedsiębiorca, o którym mowa, nie musi w żaden sposób wykazywać do opodatkowania nadpłaconej kwoty. Jedynym jego obowiązkiem jest zwrot kontrahentowi nadpłaconej kwoty.

Przykład

10 lutego 2015 r. przedsiębiorca dostarczył towary za 2200 zł netto + 506 zł VAT. Dostawę tę udokumentował fakturą wystawioną w tym samym dniu. 24 lutego 2015 r. otrzymał od kontrahenta przelew na kwotę 2706 zł. Kolejny przelew na tę samą kwotę otrzymał od tego kontrahenta dwa dni później. Oba przelewy dotyczyły tej samej faktury z 10 lutego 2015 r. Nie wywołało to żadnych skutków podatkowych. Działania przedsiębiorcy mogą się jedynie ograniczyć do zwrócenia nadpłaconej kwoty, tj. 2706 zł.

Przedawnienie po trzech albo dziesięciu latach

Skutki podatkowe u przedsiębiorcy mogą jednak wystąpić w przyszłości. Gdyby bowiem przedsiębiorca nie zwrócił kontrahentowi nadpłaconej kwoty, temu drugiemu przysługiwałoby roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (na podstawie art. 405 kodeksu cywilnego). Roszczenie to może jednak ulec przedawnieniu po trzech latach (jeżeli kontrahent przedsiębiorcy nabył towary w ramach prowadzonej działalności gospodarczej) albo po dziesięciu latach (gdy nabył je jako osoba prywatna). Jeżeli dojdzie do takiego przedawnienia, to przedsiębiorca w dacie jego upływu uzyska – według mnie – przychód z działalności gospodarczej podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Przykład

Wróćmy do poprzedniego przykładu i załóżmy, że przedsiębiorca nie zwróci kontrahentowi nadpłaconej kwoty 2706 zł. Załóżmy również, że klient jest przedsiębiorcą i kupił towary w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Załóżmy także, że nabywca przeoczy nadpłacenie tej kwoty i przez trzy lata nie wystąpi z roszczeniem o jej zwrot. Wydaje się, że w takim przypadku 10 lutego 2018 r. przedsiębiorca osiągnie przychód z działalności gospodarczej w kwocie 2706 zł.

Na poczet należności za kolejną transakcję

Nie ma przeszkód, aby w uzgodnieniu z kontrahentem przedsiębiorca zaliczył nadpłaconą kwotę na poczet płatności za kolejną transakcję (lub kolejne transakcje). W takim przypadku z chwilą zaliczenia tej kwoty na poczet konkretnej transakcji może powstać przychód w podatku dochodowym (zob. art. 14 ust. 1c pkt 2 ustawy o PIT oraz art. 12 ust. 3a pkt 2 ustawy o CIT; nie dotyczy to sytuacji, gdy kwota zostaje zarachowana na poczet transakcji, która zostanie zrealizowana w następnych miesiącach – zob. art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o PIT oraz art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy o CIT). Najczęściej powstaje także obowiązek podatkowy w VAT (na podstawie art. 19a ust. 8 ustawy o VAT) oraz obowiązek wystawienia faktury zaliczkowej (zob. art. 106b ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT).

Obowiązek w VAT dopiero po złożeniu zamówienia

Powstanie obowiązku podatkowego w VAT (oraz ewentualne powstanie przychodu) nastąpi w takim przypadku dopiero na skutek złożenia przez kontrahenta zamówienia, które ma zostać opłacone (częściowo lub w całości) z nadpłaconej kwoty. Wcześniej obowiązek w VAT nie powstanie. W pełni aktualna według obecnych przepisów pozostaje interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 13 lutego 2014 r. (ITPP2/443-1253/ 13/AW), w której czytamy, że „w związku z otrzymaniem w dniu 26 stycznia 2011 r. podwójnej zapłaty za tę samą dostawę towarów nie powstał obowiązek podatkowy, o którym mowa w art. 19 ust. 11 ustawy o podatku od towarów i usług [odpowiednikiem wówczas obowiązującego art. 19 ust. 11 ustawy o VAT jest obecnie art. 19a ust. 8 ustawy o VAT – przyp. aut.], ponieważ treść wniosku wprost wskazuje, że w momencie otrzymania tej płatności od spółki przyszłe świadczenie nie było jeszcze szczegółowo określone. Zatem wpłata ta nie stanowiła zaliczki (przedpłaty, zadatku, raty), o której mowa w ww. przepisie".

Przykład

Wróćmy do pierwszego przykładu i załóżmy, że przedsiębiorca uzgodnił z kontrahentem, iż nadpłacona kwota nie zostanie zwrócona, lecz zaliczona na poczet kolejnego zamówienia. Zamówienie takie (na kwotę 4300 zł) kontrahent złożył 21 marca 2015 r. Ma ono zostać zrealizowane w maju. W takim przypadku należy uznać, że 21 marca 2015 r. przedsiębiorca otrzymał część zapłaty przed zrealizowaniem dostawy towarów, a więc w tej części powstał obowiązek podatkowy w VAT (przychód w podatku dochodowym nie powstał, gdyż nadpłacona kwota została zarachowana na poczet dostawy towarów, która zostanie dokonana w kolejnych miesiącach). Z tego tytułu podatnik powinien (w terminie 15 kwietnia 2015 r. – zob. art. 106i ust. 2 ustawy o VAT) wystawić fakturę zaliczkową na kwotę 2200 zł netto + 506 zł VAT (czyli na kwotę 2706 zł) i uwzględnić te kwoty w poz. 19 i 20 deklaracji VAT-7 złożonej za marzec 2015 r.

Autor jest doradcą podatkowym