W celu wykonywania zadań naukowo-dydaktycznych uczelnie wyższe nie tylko same organizują, ale również nabywają usługi organizacji konferencji naukowych, nierzadko od podmiotów zagranicznych.

Tego typu wydarzenia adresowane są głównie do kadry profesorskiej, nauczycieli akademickich, pracowników naukowych oraz doktorantów, reprezentujących różne uczelnie. Na konferencjach uczestnicy wygłaszają referat czy prelekcję albo pełnią jedynie rolę obserwatorów.

Prawidłowe rozliczenie zakupu usługi organizacji konferencji naukowej na gruncie VAT ma szczególne znaczenie dla uczelni wyższych. Takie czynności można uznać za import usług. Skutkiem będzie wtedy obowiązek zapłacenia przez uczelnię VAT należnego, przy jednoczesnym braku prawa do odliczenia podatku naliczonego. Czynność ta bowiem nie jest związana z działalnością opodatkowaną uczelni. Transakcja ta nie będzie zatem neutralna podatkowo.

Jednak naszym zdaniem nabycie usług uczestnictwa w konferencji naukowej w ogóle nie musi być czynnością opodatkowaną VAT w Polsce.

Wyjątkowy wstęp na seminarium

Z zasady ogólnej z art. 28b ustawy o VAT wynika, że miejscem świadczenia (a więc opodatkowania) usług świadczonych na rzecz podatnika jest miejsce (kraj), w którym nabywca usługi ma siedzibę działalności gospodarczej. W rezultacie zakup usługi od zagranicznego kontrahenta skutkuje zasadniczo obowiązkiem rozliczenia tej transakcji w kraju przez polskiego podatnika.

Od wskazanej reguły ustawodawca przewidział jednak kilka odstępstw, na podstawie których miejsce opodatkowania pewnych - ściśle określonych w przepisach ustawy - świadczeń ustala się w sposób szczególny. Dotyczy to przykładowo świadczonych na rzecz podatnika usług wstępu na imprezy naukowe (jak również świadczeń pomocniczych, związanych z tą usługą wstępu). Takie usługi podlegają opodatkowaniu w miejscu, w którym te imprezy faktycznie się odbywają (na mocy art. 28g ust. 1 ustawy o VAT).

W myśl regulacji unijnych podstawową cechą „usług wstępu na imprezy naukowe" jest przyznawanie prawa wstępu w zamian za bilet lub opłatę. W szczególności dotyczy to prawa wstępu na wydarzenia edukacyjne i naukowe, takie jak konferencje i seminaria oraz świadczeń pomocniczych organizatora konferencji. Mówią o tym przepisy: art. 32 ust. 1 oraz ust. 2 lit. c), a także art. 33 rozporządzenia wykonawczego do dyrektywy 2006/112/WE.

Z literalnego brzmienia przepisów unijnych można zatem wnioskować, że zakup usługi organizacji konferencji naukowej od podmiotu zagranicznego powinien zostać opodatkowany w kraju, w którym odbywa się konferencja, a nie w miejscu, w którym uczelnia ma siedzibę działalności gospodarczej.

Bierność kontra aktywność

Zgodnie z utrwalonym już (choć zdaniem autorów nieprawidłowym) stanowiskiem organów podatkowych, ustalenie miejsca opodatkowania usług organizacji konferencji naukowych jest uzależnione od charakteru uczestnictwa w takim wydarzeniu. Konkretnie - od tego, czy w danym przypadku mamy do czynienia z uczestnictwem „aktywnym", czy też „biernym".

Przykładowo, jak wynika m.in. z interpretacji Izby Skarbowej w Łodzi z 8 lipca 2011 r. (IPTPP 2/443–12/11–6/BM) charakter uczestnictwa w konferencjach pracowników naukowych, kadry profesorskiej czy doktorantów może być aktywny, gdy udział w konferencji obejmuje wygłoszenie własnych prelekcji, odczytów, bądź np. zabranie głosu w panelu dyskusyjnym w ramach konferencji. Może być też bierny, gdy owe osoby uczestniczą w konferencji wyłącznie jako słuchacz.

Idąc tym tokiem myślenia, należałoby uznać, że w sytuacji, gdy uczestnictwo badaczy naukowych w konferencji będzie miało charakter „bierny", to opłata za takie uczestnictwo będzie płatnością za usługę wstępu na imprezę naukową. W związku z tym, miejscem świadczenia usługi wstępu na konferencję – w myśl art. 28g ust. 1 ustawy – będzie wówczas miejsce, w którym ta konferencja się odbyła.

Jednak w przypadku, gdy pracownicy naukowi biorą „aktywny" udział w konferencji naukowej, art. 28g ust. 1 ustawy nie będzie miał zastosowania. Wówczas bowiem opłata za uczestnictwo nie obejmuje tylko usługi wstępu na imprezę naukową, ale także prawo aktywnego udziału w niej. W takiej sytuacji miejscem świadczenia będzie miejsce, w którym usługobiorca ma siedzibę – stosownie do ogólnej zasady, wynikającej z art. 28b ust. 1 ustawy

W taką linię interpretacyjną wpisuje się również Pabiańska

Czy fiskus ma rację

Zdaniem autorów, dokonane przez organy podatkowe rozróżnienie na uczestnictwo w imprezie naukowej „bierne" i „czynne" nie znajduje potwierdzenia w regulacjach o podatku od towarów i usług. Zauważmy bowiem, że temu podziałowi sprzeciwia się wykładnia językowa słowa „wstęp". Skoro ustawa o VAT nie definiuje tego pojęcia, trzeba sięgnąć do języka potocznego.

Zgodnie ze słownikiem internetowym Wydawnictwa Naukowego PWN S.A., podstawowe znaczenie słowa „wstęp" to „możliwość wejścia gdzieś, prawo uczestniczenia w czymś". Tym samym, przez prawo wstępu na konferencję rozumieć należy możliwość uczestniczenia w prelekcjach, wykładach, warsztatach, panelach dyskusyjnych, czy konsumpcji serwowanych w ramach konferencji posiłków. Przy tak rozumianym „wstępie" nie ma zatem znaczenia, co robią jej uczestnicy.

Usługą wstępu zdefiniowaną przez prawodawcę unijnego jest przede wszystkim „prawo wstępu w zamian za opłatę (bilet)". Oznacza to, że uiszczenie opłaty konferencyjnej zapewnia szeroki dostęp do całej imprezy naukowej (tj. uczestnictwa we wszystkich wydarzeniach przewidzianych w programie konferencji), a nie wyłącznie do fizycznego wstępu do miejsca, gdzie odbywa się konferencja. Konsekwentnie, niezasadne jest rozgraniczanie form uczestnictwa w konferencji na bierne i czynne, bowiem zastosowanie takiego podziału sprawia, że art. 32 ust. 1 ww. rozporządzenia traci rację bytu.

W rezultacie należy uznać, że każda usługa organizacji konferencji (w której uczestnictwo wymaga uiszczenia opłaty konferencyjnej) jest usługą wstępu. Prawo wejścia na taką imprezę mają bowiem wszyscy uczestnicy konferencji, a nie tylko prelegenci.

Mało tego, prawo wejścia obejmuje nie tylko samo uczestnictwo, ale także skorzystanie ze świadczeń dodatkowych, na przykład z cateringu. Tym samym, miejscem świadczenia usługi wstępu na konferencję organizowaną w innym kraju niż Polska jest każdorazowo państwo, w którym ta impreza faktycznie się odbywa. Zasady opodatkowania usługi wstępu na konferencje wynikają z przepisów podatkowych obowiązujących w tym państwie. Innymi słowy – polska uczelnia nabywająca takie usługi konferencyjne nie musi płacić VAT od importu usług.

—Agnieszka Pabiańska jest młodszym konsultantem podatkowym w ECDDP Sp. z o.o.

—Paweł Barnik jest kierownikiem zespołu ds. VAT w ECDDP Sp. z o.o.