W świetle uchwały siedmiu sędziów Naczelnego sądu Administracyjnego z 25 czerwca 2012 r. (II FPS 2/12) premie pieniężne za osiągnięcie określonego poziomu obrotów lub dokonywanie płatności w terminie powinny być traktowane jako rabat do wcześniejszych transakcji.
Tym samym należy je dokumentować fakturą korygującą. Na ostateczną ocenę tej uchwały trzeba poczekać do momentu opublikowania uzasadnienia. Jednak już w tym momencie warto zastanowić się nad jej konsekwencjami dla obrotu gospodarczego.
Chaos trwa od wielu lat
Problem zasad rozliczania premii pieniężnych budził od wielu lat poważne wątpliwości. Z jednej strony organy podatkowe forsowały początkowo tezę, że otrzymanie premii jest wynagrodzeniem za usługę w rozumieniu ustawy o VAT. Takie podejście zostało zakwestionowane przez sądy, które początkowo traktowały premie jako czynności pozostające poza zakresem opodatkowania VAT.
Zmienne i rozbieżne podejście ze strony organów podatkowych oraz sądów spowodowało ogromne zamieszanie na rynku w Polsce i doprowadziło do sytuacji, w której równolegle funkcjonowało kilka rozwiązań. Część firm dokumentowało premie pieniężne za pomocą faktur sprzedaży wystawionych przez odbiorców premii, inne posługiwały się notami księgowymi. Równolegle część przedsiębiorców w taki sposób kształtowała umowy na wypłatę premii pieniężnych, aby traktowane były jako rabat do faktur pierwotnych. Oni wystawiali faktury korygujące.
Firmy chciały jednak, aby rozliczenie premii było możliwie proste. Powodowało to, że większość z nich wybierała noty księgowe lub faktury za usługi. Co ciekawe, część z przedsiębiorców była zmuszona do akceptacji różnych rozwiązań w swoich firmach, w zależności od podejścia poszczególnych kontrahentów.
Ujednolicenie zajmie dużo czasu
Jednoznaczne stanowisko przyjęte przez NSA w uchwale może w znaczny sposób wpłynąć na przyszłe rozliczenia premii pieniężnych. Firmy powinny bowiem docelowo ujednolicić rozliczenia premii w taki sposób, aby były one zgodne z uchwałą NSA. W praktyce może okazać się to niełatwe. To dlatego, że wielu podatników posiada indywidualne interpretacje potwierdzające np. dokumentowanie premii fakturą VAT lub notą księgową. Warto pamiętać, że uchwała ich nie uchyla. Wymaga to bowiem wydania nowej interpretacji przez ministra finansów.
Ujednolicenie zasad rozliczeń może potrwać długo także z innego powodu. Wymaga to bowiem podpisania aneksów do umów z kontrahentami. Takie działania wymagają w praktyce dużo czasu i przede wszystkim zgody obu stron umowy.
Zbiorcza korekta
Dobrą wiadomością dla podatników jest to, że przepisy określające zasady wystawiania faktur korygujących są w tym momencie znacznie bardziej liberalne niż jeszcze kilka lat temu. Pozwalają one bowiem na wystawienie zbiorczych faktur korygujących bez konieczności odwoływana się do każdej korygowanej faktury. To właśnie ten wymóg, istniejący do końca 2010 r., powodował, że podatnicy poszukiwali innych sposobów na rozliczenie premii pieniężnych niż faktura korygująca.
Dziś podatnicy udzielający rabatu do wszystkich dostaw towarów lub usług dokonanych dla jednego odbiorcy w danym okresie mogą wystawić fakturę korygującą zawierającą uproszczone dane. Wynika to z § 13 ust. 3 rozporządzenia ministra finansów z 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (DzU nr 68, poz. 360).
Zgodnie z tym przepisem wystarczy, że poza danymi identyfikującymi sprzedawcę i nabywcę wystawca faktury poda okres, do którego odnosi się faktura, kwotę udzielonego rabatu oraz kwotę zmniejszenia podatku należnego. Nie trzeba zatem odnosić się do każdej z osobna faktury wystawionej w korygowanym okresie. Taka zbiorcza uproszczona faktura korygująca idealnie nadaje się do dokumentowania otrzymanych premii pieniężnych.
Jeżeli bowiem premia pieniężna dotyczy obrotu zrealizowanego w danym okresie, to w świetle uchwały NSA dotyczy ona wszystkich transakcji, które miały wówczas miejsce. Możliwe jest zatem udokumentowanie udzielonej premii prostym dokumentem – jeżeli system księgowy danego przedsiębiorcy będzie umożliwiał jego wystawienie.
Rabat nie zawsze do wszystkich dostaw
W praktyce może się jednak pojawić problem, gdy podatnik udziela jednemu kontrahentowi premii w odniesieniu do części zrealizowanych dostaw w danym okresie rozliczeniowym. Może tak się zdarzyć, gdy u podatnika istnieje kilka działów zajmujących się różnymi produktami, a każdy z nich określa własne zasady udzielania premii (lub w ogóle ich nie oferuje kontrahentom).
W takiej sytuacji trudny do spełnienia może się okazać warunek wynikający z powołanego rozporządzenia, że rabat udzielany jest do wszystkich dostaw, które miały miejsce w danym okresie rozliczeniowym. Rabat taki (premia) może bowiem dotyczyć jedynie wybranego asortymentu towarów.
Przemysław Skorupa doradca podatkowy, starszy menedżer w zespole podatków pośrednich Deloitte
Komentuje Przemysław Skorupa, doradca podatkowy, starszy menedżer w zespole podatków pośrednich Deloitte
Uchwała NSA może mieć znaczenie nie tylko w odniesieniu do obrotu krajowego, ale również w relacjach z firmami zagranicznymi.
Jeżeli zatem polski podatnik otrzymuje premię pieniężną od kontrahenta z innego państwa UE, od którego nabywa towary, to premia taka powinna być rozliczona jako rabat (zmniejszenie obrotu) do dokonanych wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów (dalej WNT).
Podatnik powinien zatem zmniejszyć obrót z tytułu WNT, zarówno po stronie podatku należnego, jak i naliczonego. Co prawda przepisy nie precyzują, w jakim momencie powinno zostać rozliczone takie zmniejszenie obrotu, ale w praktyce najbardziej poprawne wydaje się dokonanie go w deklaracji za okres rozliczeniowy, w którym podatnik otrzymał rabat (premię).
Z pewnością uchwała NSA przyczyni się do uporządkowania rozliczeń premii pieniężnych w Polsce. Dostosowanie się przez podatników do nowego podejścia zaprezentowanego przez sąd zajmie jednak trochę czasu.
Przedsiębiorcy będą musieli podjąć ponadto duży wysiłek organizacyjny w celu zmiany sposobu rozliczeń z kontrahentami, aneksowania umów, a niekiedy dostosowania własnych systemów księgowych do wystawiania zbiorczych faktur korygujących.
