Dlatego w umowach przewidziano procedurę wzajemnego porozumiewania. Służy ona wyeliminowaniu nieprawidłowości w zakresie interpretacji i stosowania danej umowy. Skoro bowiem dochodzi do takiej sytuacji, oznacza to, że organy podatkowe dwóch państw rozumieją ją w różny sposób. Powinny się więc porozumieć, aby ustalić, które państwo będzie beneficjentem podatku.
Celem porozumienia jest usunięcie opodatkowania naruszającego postanowienia umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Przedstawimy zasady zawarcia takiego porozumienia na przykładzie art. 23 konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Finlandii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (DzU z 2010 r. nr 37, poz. 205 – dalej umowa).
Trzy lata na przedstawienie sprawy
Zgodnie z art. 23 ust. 1 umowy jeżeli osoba jest zdania, że działania Polski lub zarówno Polski, jak i Finlandii powodują lub spowodują dla niej opodatkowanie, które jest niezgodne z umową, to może niezależnie od środków odwoławczych przewidzianych w prawie wewnętrznym Polski oraz Finlandii przedstawić swoją sprawę właściwemu organowi państwa, w którym ma miejsce zamieszkania lub siedzibę.
Sprawa powinna być przedstawiona w ciągu trzech lat, licząc od dnia pierwszego zawiadomienia o działaniu powodującym opodatkowanie, które jest niezgodne z postanowieniami umowy.
Art. 3 umowy zawiera definicje pojęć w niej użytych. Zgodnie z nim właściwy organ oznacza:
- w Finlandii – Ministerstwo Finansów lub jego upoważnionego przedstawiciela bądź organ, który przez Ministerstwo Finansów zostanie wyznaczony jako kompetentny
- w Polsce – ministra finansów lub jego upoważnionego przedstawiciela.
Jeżeli w danej sprawie mają zastosowanie postanowienia artykułu 22 ust. 1 umowy, sprawę należy przedstawić właściwemu organowi tego państwa, którego jest się obywatelem.
Art. 22 ust. 1 mówi, że obywatele umawiającego się państwa nie mogą być poddani w drugim umawiającym się państwie ani opodatkowaniu, ani związanym z nim obowiązkom, które są inne lub bardziej uciążliwe niż opodatkowanie i związane z nim obowiązki, jakim są lub mogą być poddani w takich samych okolicznościach obywatele tego drugiego państwa, w szczególności w odniesieniu do miejsca zamieszkania lub siedziby.
Próba zawarcia porozumienia
Właściwy organ, jeżeli uzna zarzut za uzasadniony i nie może sam spowodować zadowalającego rozwiązania, podejmie starania, aby przypadek ten uregulować w drodze wzajemnego porozumienia z właściwym organem drugiego umawiającego się państwa tak, aby zapobiec opodatkowaniu niezgodnemu z umową. Każde osiągnięte porozumienie zostanie wprowadzone w życie bez względu na terminy przewidziane przez ustawodawstwo wewnętrzne Polski i Finlandii.
Zgodnie z art. 23 ust. 3 umowy właściwe organy Polski i Finlandii będą czynić starania, aby w drodze wzajemnego porozumienia usuwać trudności lub wątpliwości, które mogą powstawać przy interpretacji lub stosowaniu umowy. Mogą one również wspólnie uzgodnić podjęcie środków w celu zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu w sytuacjach nieuregulowanych umową.
Z ust. 4 tego przepisu wynika, że właściwe organy Polski i Finlandii mogą komunikować się bezpośrednio, jak również poprzez wspólną komisję składającą się z tych organów lub ich przedstawicieli.
Nie trzeba czekać na zakończenie sporu
Procedura wzajemnego porozumiewania jest instytucją nadzwyczajną. Co do zasady z takich instytucji można skorzystać dopiero po wyczerpaniu typowych narzędzi prowadzenia sporu. Wymaga to więc przejścia określonych szczebli instancyjnych i zajmuje dużo czasu.
Reguła ta nie ma jednak zastosowania w odniesieniu do procedury wzajemnego porozumiewania. Nie trzeba więc czekać na prawomocne zakończenie sporu z polskim fiskusem. Co więcej, spór ten nie musi się nawet rozpocząć. Wniosek o wszczęcie procedury wzajemnego porozumiewania można złożyć na ręce ministra finansów, gdy:
- organ podatkowy nie wydał żadnej decyzji podatkowej przeciwko podatnikowi,
- trwa spór podatnika z organami podatkowymi na poziomie urzędu skarbowego albo dyrektora izby skarbowej,
- sprawa jest oceniana przez sąd administracyjny,
- spór z fiskusem został ostatecznie przegrany przez podatnika przed Naczelnym Sądem Administracyjnym (wtedy możliwe jest wznowienie postępowania >patrz ramka).
Procedura ta znajduje bowiem zastosowanie zarówno do podwójnego opodatkowania, które już wystąpiło, jak i przewidywanego.
ORD-IN nie wszczyna procedury
Mogłoby się wydawać, że złożenie wniosku o interpretację w sprawie, gdzie pojawia się pobranie podatku przez dwa państwa, powinno powodować wszczęcie procedury wzajemnego porozumiewania. Tak jednak nie jest. Co prawda zarówno wniosek o wszczęcie tej procedury, jak i wniosek ORD-IN adresowany jest do ministra finansów.
Tożsamość organu nie powoduje jednak, że minister po otrzymaniu poprzez ORD-IN informacji o podwójnym opodatkowaniu automatycznie przekształci procedurę wydania interpretacji indywidualnej w procedurę likwidującą podwójne opodatkowanie według zapisów umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Tylko wniosek o wszczęcie procedury wzajemnego porozumiewania może doprowadzić do usunięcia podwójnego opodatkowania.
Możliwe wznowienie
Wynik zakończonej procedury wzajemnego porozumiewania na podstawie ratyfikowanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, której Polska jest stroną, jeżeli ma wpływ na treść wydanej decyzji ostatecznej, może stanowić podstawę do wznowienia postępowania zakończonego decyzją. Wynika to wprost z art. 240 § 1 pkt 10 ordynacji podatkowej.