1 stycznia 2019 r. w życie weszło wiele nowych przepisów zmieniających dotychczasowe regulacje podatkowe. Ich celem jest uszczelnienie systemu podatkowego, a także usprawnienie jego działania. Jedną z takich nowych regulacji jest wprowadzony do ordynacji podatkowej rozdział dotyczący dodatkowego zobowiązania podatkowego. Nowe przepisy ustawowe mają charakter prewencyjny i służą zniechęceniu podatników do unikania opodatkowania i stosowania środków ograniczających umowne korzyści.
Definicja dodatkowego zobowiązania podatkowego została wprowadzona do polskiego systemu podatkowego już w 2017 r., lecz zawarta została jedynie w ustawie o VAT. Nowe regulacje odnoszą się jednak już nie tylko do tego podatku, ale również do podatku dochodowego osób fizycznych i od osób prawnych.
Czytaj też:
Zaostrzona klauzula obejścia prawa
Będzie kara za optymalizacje podatkowe i nie tylko
Co mówią przepisy
Zgodnie z art. 58a ordynacji podatkowej, organ podatkowy wydając decyzję z zastosowaniem:
1) klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania,
2) środków ograniczających umowne korzyści,
3) małych klauzul przeciwko unikaniu opodatkowania, które zawarte są w przepisach o PIT i o CIT,
4) przepisów dotyczących cen transferowych przewidzianych w rozdziale 4b ustawy o PIT i w rozdziale 1a ustawy o CIT
- może jednocześnie ustalić dodatkowe zobowiązanie podatkowe.
Dobra wiara może pomóc
Organ podatkowy ma prawo odstąpić od ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego, jeżeli na podstawie zgromadzonych faktów można przyjąć, że podatnik w momencie wykonywania czynności, których dotyczy decyzja, pozostawał w dobrej wierze. Na ocenę, iż taki warunek został spełniony, może wskazywać to, że podatnik nie prowadzi działalności gospodarczej lub prowadzi ją w niewielkiej skali, wskutek czego nie można było od niego oczekiwać, że korzystał z profesjonalnych porad dotyczących skutków podatkowych przeprowadzanych czynności.
Dwa albo trzy razy więcej
Takie dodatkowe zobowiązanie, co do zasady, wynosi 10 proc. lub 40 proc. korzyści podatkowej. To jednak nie wszystko. Stawki te ulegają bowiem podwojeniu, jeżeli:
1) podstawa do ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego przekracza 15 mln zł – w zakresie nadwyżki ponad tę kwotę,
2) nie upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym podatnikowi lub płatnikowi doręczono ostateczną decyzję z zastosowaniem przepisów lub środków, takich jak zastosowanie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, środków ograniczających umowne korzyści i małych klauzulach przeciwko unikaniu opodatkowania.
3) strona nie przedłożyła organowi podatkowemu dokumentacji podatkowej, o której mowa w przepisach dotyczących cen transferowych, które zawarte są w ustawach o PIT i o CIT.
Podwójnej stawki nie stosuje się jednak, gdy podatnik uzupełni niekompletną dokumentację podatkową w terminie wskazanym przez organ podatkowy, jednak nie dłuższym niż 14 dni.
Stawka może także zostać potrojona, gdy wszystkie przesłanki wymienione wyżej zaistnieją łącznie.
Wysokość dodatkowego zobowiązania podatkowego ulega obniżeniu o połowę w przypadku wydania decyzji na podstawie ogólnej klauzuli o unikaniu opodatkowania.
Wyłączenie
Dodatkowego zobowiązania podatkowego nie stosuje się względem osoby fizycznej, która za ten sam czyn ponosi odpowiedzialność za wykroczenie lub przestępstwo skarbowe (zasada ne bis in idem). Takie rozwiązanie przewidziane jest również w przepisach dotyczących podatku od towarów i usług. Zasada ta jest konsekwencją przyjętej linii orzeczniczej prezentowanej m.in. przez Trybunał Konstytucyjny, który zajmuje w tej kwestii stanowisko korzystne dla podatnika. Trybunał orzekł, że karanie osoby fizycznej wielokrotnie za to samo wykroczenie lub przestępstwo jest niezgodne z Konstytucją RP. Taki pogląd wyrażony jest np. w wyroku z 21 października 2015 r. (P 32/12) i w wyroku z 21 kwietnia 2015 r. (P 40/13).
W celu uszczelnienia systemu
Wprowadzona zasada ustalania dodatkowego zobowiązania podatkowego ewidentnie służy uszczelnieniu systemu podatkowego. Ustawodawca, mając nadzieję, że rozwiązanie, które sprawdziło się wcześniej w przypadku podatku od towarów i usług, spełni również swoją rolę w odniesieniu do podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych, wprowadził je do ordynacji podatkowej. Sankcje przewidziane w ustawie wcześniej były niewystarczające i nie niosły za sobą daleko idących konsekwencji dla podatnika. Po wejściu w życie nowych przepisów podatnicy prawdopodobnie w mniejszym stopniu będą się starali unikać opodatkowania, wiedząc, że grożą im surowe kary. ?
Autor jest konsultantem w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO
Nowe definicje w ordynacji podatkowej
Od 1 stycznia w art. 3 pkt 18 ordynacji podatkowej mamy definicję korzyści podatkowej. I tak korzyść podatkową należy rozumieć jako:
1) niepowstanie zobowiązania podatkowego, odsunięcie w czasie jego powstania lub obniżenie jego wysokości,
2) powstanie lub zawyżenie straty podatkowej,
3) powstanie nadpłaty lub prawa do jej zwrotu albo zawyżenie kwoty nadpłaty lub zwrotu,
4) brak obowiązku pobrania podatku przez płatnika, jeżeli wynika on z powodów wskazanych w lit. a.
Nowe przepisy wprowadzają również definicję pojęcia środków ograniczających umowne korzyści. Zgodnie z art. 3 pkt 19 ordynacji podatkowej. są to postanowienia ratyfikowanych przez Polskę umów o unikaniu podwójnego opodatkowania i innych umów międzynarodowych dotyczących kwestii podatkowej lub inne środki ograniczające lub odmawiające korzyści wynikających z tych umów.
podstawa prawna: art. 3 pkt 14 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2018 r. poz. 2193 ze zm.)
podstawa prawna: rozdział 6a w dziale II ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 800 ze zm.)
