Pozwoliłoby to podatnikowi złożyć wszelkie nowe opinie i dokumenty, które mogą mieć istotny wpływ na wydawaną decyzję. Wynika tak z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 kwietnia 2008 r. (FSK 523/07).

W sprawie chodziło o rozliczenie VAT. Izba skarbowa stwierdziła, że spółka zastosowała niewłaściwą klasyfikację statystyczną, a co za tym idzie nieprawidłową stawkę VAT (7 zamiast 22 proc.). Określiła więc dodatkowe zobowiązanie podatkowe. Spółka złożyła skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Zarzuciła naruszenie art. 200 ordynacji podatkowej (przepis ten mówi, że przed wydaniem decyzji organ podatkowy wyznacza stronie siedmiodniowy termin na wypowiedzenie się w sprawie zebranego materiału dowodowego). W tym wypadku – zdaniem spółki – tak nie było. WSA skargę jednak oddalił. Nie dopatrzył się naruszenia wspomnianego przepisu. Stwierdził, że wszystkie istotne dowody zostały zgromadzone wcześniej i były znane spółce. Co prawda chciała ona 16 września złożyć nowe dowody, które nie były rozpatrywane przez organ odwoławczy a w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji pominięte. Jednak zdaniem WSA zaskarżoną decyzję wydano 16 września. Nie mogła więc w uzasadnieniu odnosić się do okoliczności nieznanych organowi podatkowemu.

W tej sytuacji spółka wniosła skargę kasacyjną, którą NSA uwzględnił. Twierdziła, że skoro dołącza opinie jako dowód w sprawie, to organy podatkowe powinny zdecydować o przyjęciu lub odrzuceniu tych dowodów (wydając postanowienie), a sąd oceniając sprawę, powinien wykazać istotne naruszenie prawa w tym zakresie (jeśli takich postanowień brak).

Spółka wystąpiła o dodatkowe opinie, których organy podatkowe nie przyjęły. Ich zdaniem podatnik przedstawił je za późno. Spółka jednak broniła się, twierdząc, że gdyby była poinformowana o siedmiodniowym terminie na wypowiedzenie się przed wydaniem decyzji, mogłaby wpłynąć na jednostki, do których zwróciła się o opinie, by wydały je wcześniej, bo są one istotne dla sprawy. Zdaniem podatnika za naruszenie prawa należało również uznać nieprzyjęcie przez izbę skarbową opinii w dniu, w którym postępowanie się jeszcze toczyło. Według spółki podatnik ma prawo uczestniczyć w postępowaniu w całym jego okresie i ostatni dzień postępowania nie uprawnia organu podatkowego do uzasadniania odmowy uczestnictwa w postępowaniu faktem, że w tym dniu decyzja była już wydana.

Z argumentami tymi zgodził się NSA.

Zdaniem NSA izba skarbowa nie mogła zakończyć postępowania 16 września, skoro odroczyła rozpoznanie odwołania właśnie do tej daty. Wydanie decyzji i odmowa przyjęcia dowodu z dokumentu, który wskazywał na inną klasyfikację statystyczną, niż to przyjęły organy podatkowe, stanowiły istotne naruszenie przepisów prawa, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy.

„Obowiązkiem organów podatkowych jest stosowanie zasady prawdy obiektywnej. (...) W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym. (...) Organ podatkowy jest obowiązany zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy” – czytamy w uzasadnieniu.

Ponieważ w sprawie chodziło o przyjęcie prawidłowej klasyfikacji statystycznej, organy podatkowe przy jej ocenie powinny brać pod uwagę nie tylko opinie organów statystycznych, ale także opinie instytutów badawczych, i to niezależnie od tego, czy mają one formalnie uprawnienia do wpływania na organy statystyczne przy dokonywaniu klasyfikacji. „Organ podatkowy ocenia na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona. (...) nie jest skrępowany żadnymi regułami dowodowymi, a ustaleń faktycznych dokonuje według własnego przekonania. (...) Swobodna ocena dowodów, aby nie przerodziła się w samowolę, musi być dokonana z uwzględnieniem norm prawa procesowego i z zachowaniem reguł tej oceny. Reguły te polegają na tym, że: należy opierać się na materiale dowodowym zgromadzonym w toku postępowania, materiał ten musi być poddany wszechstronnej ocenie, ocena ta powinna odnosić się do poszczególnych dowodów z uwzględnieniem ich znaczenia dla sprawy” – wynika z uzasadnienia.

NSA zgodził się z zarzutem naruszenia art. 200 ordynacji podatkowej. Przepis ten przyznaje stronie prawo wypowiedzenia się nie tylko co do przeprowadzonych dowodów, ale też co do całego materiału dowodowego zebranego w sprawie. Organ podatkowy, gdy dojdzie do wniosku, że zebrany materiał dowodowy pozwala na wydanie decyzji, wyznacza podatnikowi siedmiodniowy termin na wypowiedzenie się w sprawie zebranych dowodów.

NSA – powołując się na uchwałę z 25 kwietnia 2005 r. (FPS 6/04)

– podkreślił, że izba skarbowa nie stosując się do art. 200 ordynacji podatkowej, naruszyła przepisy postępowania. To natomiast – jeśli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy – może doprowadzić do uchylenia zaskarżonej decyzji. W tym wypadku spółka wykazała, że brak ponownego wyznaczenia terminu na wypowiedzenie się mógł mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia.

- Obowiązek wyznaczenia stronie terminu na wypowiedzenie się w sprawie zebranego materiału dowodowego ciąży także na organie odwoławczym – wyrok NSA z 5 października 2001 r. (I SA/Łd 4/99).

- Celem art. 200 ordynacji podatkowej jest umożliwienie ostatecznego wypowiedzenia się stronie bezpośrednio przed rozstrzygnięciem spawy odnośnie do całości zebranego w toku całego postępowania materiału dowodowego – wyrok NSA z 11 lipca 2002 r. (SA/Po 788/00).

- Od obowiązku wyznaczenia stronie siedmiodniowego terminu nie zwalnia organu drugiej instancji okoliczność, że przedmiotem postępowania dowodowego w postępowaniu odwoławczym były jedynie dowody przedstawione przez podatnika bądź że w ogóle tych dowodów nie przedstawiono – wyrok NSA z 7 czerwca 2005 r. (FSK 2286/04).