Firmy spełniające kryteria małego podatnika oraz rozpoczynające działalność w danym roku podatkowym mają prawo dokonywać jednorazowych odpisów amortyzacyjnych. W ten sposób nie tylko uproszczają swoją księgowość, ale także mogą w jednym roku zaliczyć bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów nawet równowartość 50 tys. euro. Kwotę tę przelicza się na euro według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego. Na 2008 r. limit ten wynosi 188 tys. zł. Istotne jest to, że przy określaniu tego pułapu nie uwzględnia się odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych o wartości początkowej nieprzekraczającej 3500 zł.

Preferencyjne przepisy dotyczą środków trwałych zaliczonych do grup 3 – 8 Klasyfikacji Środków Trwałych, z wyłączeniem samochodów osobowych. Gdy ich wartość w trakcie roku nie przekracza 50 tys. euro, podatnik, co do zasady, ma prawo zaliczyć do kosztów całą wartość początkową. Gdy jest wyższa, to nadwyżkę trzeba amortyzować na zasadach ogólnych. Wtedy od następnego roku amortyzacji dokonuje się metodą degresywną lub liniową. Suma odpisów amortyzacyjnych, w tym dokonanych w pierwszym roku podatkowym oraz niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów nie może przekroczyć wartości początkowej.

Podatnicy korzystający z jednorazowego odpisu mogą go naliczyć nie wcześniej niż w miesiącu, w którym środek trwały został wprowadzony do ewidencji.

Należy pamiętać o jeszcze jednym ograniczeniu. Jednorazowa amortyzacja jest pomocą de minimis i stosuje się do niej wynikające z tego ograniczenia. Pułap tej pomocy określa rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 traktatu do pomocy de minimis (DzU WE L 379). Co do zasady pomoc ta nie może przekroczyć 200 tys. euro w okresie trzech lat, ale np. w branży transportowej występują dodatkowe ograniczenia.

Z jednorazowej amortyzacji mogą skorzystać nie tylko podatnicy, którzy nabyli środek trwały. Prawo do niej przysługuje także tym, którzy wytworzyli go we własnym zakresie. Potwierdza to interpretacja Drugiego Urzędu Skarbowego Łódź-Bałuty z 26 kwietnia 2007 r. (I/415-16-372/07/ZDB). Wnioskodawca zapytał, czy w ten sposób może zaliczyć do kosztów komputer (serwer) złożony z kupionych w tym celu części. Wartość początkowa urządzenia wynosiła 20 tys. zł. Urząd skarbowy zgodził się, że w takiej sytuacji ulga przysługuje. Jednorazowa amortyzacja dotyczy bowiem środków trwałych wprowadzonych w danym roku do ewidencji. Nie ma więc znaczenia, że komputer nie został kupiony, tylko wytworzony. Prawa do ulgi nie zmienia także to, że do wytworzenia są wykorzystywane części kupione przed 1 stycznia 2007 r., kiedy to weszły w życie przepisy o jednorazowej amortyzacji.

Przepisy o jednorazowej amortyzacji nie obejmują wartości niematerialnych i prawnych. Prawo do ulgi nie przysługuje także w razie kupna środków trwałych zaliczonych do grup 0 – 2 KŚT środków trwałych, gdzie wymienione są m.in. budynki i budowle oraz lokale.

Wyłączenie to nie dotyczy jednak niezwiązanych na stałe z gruntem środków trwałych wymienionych w grupie 8 KŚT. Potwierdza to odpowiedź Urzędu Skarbowego w Rypinie z 13 sierpnia 2007 r. (PDIO-415/11/19/07/WL). Podatnik zapytał we wniosku o możliwość jednorazowego zaliczenia do kosztów odpisu od pawilonu handlowego o wartości 60 tys. zł. Urząd potwierdził, że przedsiębiorca ma do tego prawo, ponieważ ten środek trwały zaliczony został do grupy 8 KŚT.

Z interpretacji tej wynika jeszcze jeden ważny wniosek – nie ma przeszkód, aby dokonać jednorazowej amortyzacji od środka trwałego wprowadzonego do ewidencji na podstawie umowy leasingu finansowego.

Przeniesienie do podatku dochodowego definicji samochodu osobowego stosowanej wcześniej w VAT spowodowało, że także tu zaczęły występować problemy z nią związane, które już wcześniej pojawiły się w podatku VAT. Chodzi przede wszystkim o to, czy motocykl należy traktować tak samo jak samochody osobowe i czy dotyczą go związane z tym ograniczenia dotyczące m.in. jednorazowej amortyzacji? W interpretacji z 26 lipca 2007 r. Urząd Skarbowy Warszawa-Wawer uznał, że motocykl może być zaliczony do kosztów w formie jednorazowych odpisów amortyzacyjnych (1439/DF/I-1745/ 07/AK). Potwierdzono argumentację podatnika, że ma prawo skorzystać z tego przywileju, ponieważ dotyczy on wszystkich środków trwałych zaliczonych do grup 3 – 8 Klasyfikacji Środków Trwałych, z wyłączeniem samochodów osobowych. Motocykl natomiast – zgodnie z PKWiU – nie jest samochodem osobowym. Urząd uznał więc, że decydujące znaczenie ma ta klasyfikacja, a nie kodeks drogowy.

Odmienną wykładnię przepisów przyjęła jednak Izba Skarbowa w Bydgoszczy (pismo z 22 sierpnia 2007 r., ITPB1/415-25/07/DK). Tym razem pytanie dotyczyło quadów, czyli coraz bardziej popularnych czterokołowych odpowiedników motocykli. Podatnik twierdził, że ulga w postaci jednorazowej amortyzacji mu przysługuje, ponieważ pojazdy te zaliczane są do kategorii homologacyjnej L7e, czyli nie są samochodami osobowymi.

Izba uznała jednak inaczej. Stwierdziła, że określenie „samochód osobowy” należy rozpatrywać w kontekście definicji zawartej w art. 5a pkt 19 updof. W myśl tego przepisu jest to pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, z wyjątkiem pojazdu:

Mającego jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowanego na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van;

Mającego więcej niż jeden rząd siedzeń, które oddzielone są od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą i w którym długość części przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona po podłodze od najdalej wysuniętego punktu podłogi pozwalającego postawić pionową ścianę lub trwałą przegrodę pomiędzy podłogą a sufitem do tylnej krawędzi podłogi, przekracza połowę długości pojazdu;

Który ma otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków;

Który ma kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu,

Będącego pojazdem specjalnym w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym o przeznaczeniach wymienionych w załączniku nr 9 do ustawy o VAT (np. bankowóz lub pomoc drogowa).

Zdaniem izby kluczowym elementem definicji jest sformułowanie „pojazd samochodowy”. Nie jest ono zdefiniowane przez przepisy podatkowe, konieczne jest zatem odniesienie się do definicji zawartej w ustawie z 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. DzU z 2005 r. nr 108, poz. 908 z późn. zm.). Zgodnie z art. 2 pkt 33 tej ustawy pojazd samochodowy to pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h; określenie to nie obejmuje ciągnika rolniczego.

Z załączonych do wniosku świadectw homologacyjnych wynika, że quady zaliczone zostały do kategorii homologacyjnej L7e. Zgodnie z załącznikiem nr 4 rozporządzenia ministra transportu z 27 września 2003 r. w sprawie szczegółowych czynności organów w sprawach związanych z dopuszczeniem pojazdu do ruchu oraz wzorów dokumentów w tych sprawach (DzU nr 192, poz. 1878 z późn. zm.), wydanego na podstawie ustawy Prawo drogowe, pojazdy zaliczone do kategorii homologacyjnej L7e są pojazdami samochodowymi. Odczytywanie użytego w art. 22k ust. 7 updof sformułowania „samochód osobowy” jako określenia potocznego języka czy też określenia definiowanego przez inne ustawy jest więc nieuzasadnione. Nie jest zatem możliwe dokonanie jednorazowej amortyzacji na warunkach określonych w art. 22k ust. 7 updof kupionych na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej quadów, gdyż na gruncie tej ustawy są one traktowane tak jak samochody osobowe.

Regulacje o jednorazowej amortyzacji nie mają zastosowania do podatnika rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej, który w roku rozpoczęcia tej działalności a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, prowadził działalność gospodarczą samodzielnie lub jako wspólnik spółki niemającej osobowości prawnej. Ograniczenie to ma także zastosowanie, jeśli działalność taką prowadził małżonek tej osoby, a między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa.

Jednorazowo do kosztów można zaliczyć wartość środków trwałych zaliczanych do:

Grupy 3 – kotły i maszyny energetyczne, np. silniki elektryczne, przetwornice prądu,

Grupy 4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, np. tokarki, obrabiarki, prasy, pompy, wentylatory, piece przemysłowe, komputery,

Grupy 5 – specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty, np. aparatura przemysłu chemicznego, maszyny i urządzenia koksownicze i gazownicze, maszyny przędzalnicze i szwalnicze,

Grupa 6 – urządzenia techniczne, np. stacje transformatorowe, urządzenia alarmowe i sygnalizacyjne, zbiorniki naziemne, dźwigi i żurawie, kontenery,

Grupa 7 – środki transportu (z wyjątkiem samochodów osobowych), np. samochody ciężarowe, autobusy, ciągniki, naczepy i przyczepy,

Grupa 8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, np. aparatura i sprzęt medyczny, kioski, budki, baraki, domki kempingowe.

Amortyzując środki trwałe lub wartości niematerialne na zasadach ogólnych, nie trzeba dokonywać odpisów amortyzacyjnych co miesiąc. Przepisy pozwalają także na naliczanie amortyzacji w równych ratach co kwartał albo jednorazowo na koniec roku podatkowego. Ten ostatni sposób jest szczególnie polecany dla podatników, którzy wpłacają zaliczki w sposób uproszczony na podstawie dochodu z lat ubiegłych. Dla nich wysokość dochodów w poszczególnych miesiącach jest bowiem bez znaczenia. Naliczając amortyzację w ten sposób, należy pamiętać, że suma odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonanych w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, nie może przekroczyć wartości tych odpisów przypadających za okres ich eksploatacji.