Fiskus może wezwać podatnika do stawiennictwa w urzędzie skarbowym, wyłącznie gdy jego udział jest niezbędny dla przeprowadzenia czynności postępowania mającej na celu rozstrzygnięcie sprawy. W praktyce występują sytuacje, gdy organy podatkowe nadużywają instytucji wezwania.

Przykładowo podatnik, wobec którego toczyło się postępowanie w sprawie ustalenia przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach (pochodzących ze źródeł nieujawnionych), został wezwany do osobistego stawiennictwa w urzędzie skarbowym. Z treści wezwania wynikało, że ma przedłożyć podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz ewidencję środków trwałych firmy.

Podatnik odmówił zgody na osobiste stawiennictwo w siedzibie organu podatkowego, wskazując, że nie doręczono mu postanowienia o wszczęciu postępowania. Nie dostarczył również żądanych dokumentów (urząd żądał przedłożenia dowodów nabycia nieruchomości i rzeczy ruchomych wprowadzonych do ewidencji środków trwałych na podstawie operatów szacunkowych).

Twierdził, że takie działanie organu podatkowego nacechowane jest uciążliwością dla podatnika, gdyż był w tej sprawie wielokrotnie wzywany do osobistego stawiennictwa, jak również przesłuchiwany, a na okoliczność powyższych czynności sporządzono protokoły.

Urząd skarbowy nie uznał za zasadne argumentów podatnika, który w konsekwencji braku reakcji na wezwania został ukarany grzywną. Sprawa znalazła finał w sądzie, który zakwestionował zasadność nałożenia kary porządkowej, wskazując, że urząd bezpodstawnie zobowiązał podatnika do osobistego stawiennictwa. Uznał, że za bierną postawę podatnik powinien ponieść konsekwencje w postaci rozstrzygnięcia wydanego w oparciu o dostępny organowi materiał.

Sąd stwierdził, że na podstawie art. 155 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?n=1&id=176376&wid=328885]ordynacji podatkowej[/link] [b]urząd skarbowy może wezwać podatnika do osobistego dokonania określonej czynności[/b] (w tym przypadku chodziło o dostarczenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów). Przepis ten nie upoważnia organu podatkowego do stawiania dodatkowych wymogów, by czynność ta połączona była z osobistym stawiennictwem.

Nie można mylić osobistego wykonania przez podatnika czynności (np. osobistego nadania na poczcie przesyłki zawierającej podatkową księgą przychodów i rozchodów) z osobistym stawiennictwem w siedzibie urzędu.

[b]Zastosowanie kary porządkowej ma na celu zdyscyplinowanie uczestników postępowania podatkowego i usprawnienie jego przebiegu.[/b] Nie służy zaś jako sankcja w przypadku odmowy dostarczenia przez podatnika materiałów niezbędnych dla merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy.

Podatnicy uważają, że to urząd skarbowy ma zebrać materiał dowodowy, i odmawiają przedstawiania dowodów znajdujących się w ich posiadaniu.

Reprezentatywny w tej kwestii jest przykład, w którym podatnik uznał, iż nie ma obowiązku udzielania informacji i przekazywania dokumentów w odpowiedzi na wezwania urzędu skarbowego, gdyż ma on możliwość uzyskania żądanych danych w inny sposób.

W tej sprawie argumenty podatnika nie spotkały się z akceptacją ze strony urzędu, który, prowadząc postępowanie, wie jakie dokumenty w konkretnej sprawie ma zgromadzić w celu jego prawidłowego przeprowadzenia.

Opinia podatnika, że organ podatkowy może w niektórych sytuacjach pozyskać żądane dokumenty z innych źródeł, została uznana za próbę ingerencji w kompetencje urzędu. Urząd skarbowy stwierdził, że szereg informacji dotyczących stanu faktycznego sprawy posiada podatnik i nie może być tak, by on decydował, które dane przekazać organowi podatkowemu, a które nie mają znaczenia w sprawie.

[ramka][b]Uwaga [/b]

Brak aktywnego uczestnictwa w postępowaniu dowodowym może spowodować wadliwe ustalenie stanu faktycznego.

Dodatkowo podatnik, który odmawia złożenia żądanych przez urząd skarbowy wyjaśnień, może być ukarany karą porządkową wynoszącą nawet 2600 zł.[/ramka]