Kontrole podatkowe w zakresie cen transferowych

1. Czy ceny transferowe mogą być kontrolowane?

Tak. Obszar cen transferowych związany jest z rozliczeniami podatkowymi – stosowanie nierynkowych cen może doprowadzić do zaniżenia podatku dochodowego płaconego w Polsce. W związku tym, ceny transferowe mogą podlegać kontroli, tak jak inne kwestie związane z rozliczaniami podatkowymi.

Zasadniczo czynności, które potocznie nazywamy kontrolą, mogą być przeprowadzane na podstawie działu V ordynacji podatkowej („czynności sprawdzające"), działu VI ordynacji („kontrola podatkowa") oraz działu V ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej („kontrola celno-skarbowa").

Nieco upraszczając można powiedzieć, że celem powyższych czynności kontrolnych jest sprawdzenie, czy podmioty powiązane zawierają między sobą transakcje (oraz dokonują innych tzw. „zdarzeń gospodarczych") na warunkach rynkowych i czy nie dochodzi do zaniżenia podatku płaconego w Polsce.

2. Jak wyglądają kontrole w zakresie cen transferowych? Jaka jest praktyka?

„Kontrole" w zakresie cen transferowych – rozumiane zarówno jako kontrole podatkowe, jak i celno-skarbowe – odbywają się analogicznie jak w przypadku pozostałych obszarów podatkowych.

Zgodnie z ordynacją podatkową kontrolę podatkową zasadniczo poprzedza dostarczenie zawiadomienia o kontroli. Sama kontrola odbywa się nie wcześniej niż po upływie siedmiu dni, ale nie później niż 30 dni od dostarczenia zawiadomienia o kontroli. Tylko w niektórych przypadkach, określonych w ordynacji podatkowej, kontrola odbywa się bez uprzedniego zawiadomienia. Każda kontrola powinna rozpocząć się przedłożeniem upoważnienia do przeprowadzenia kontroli oraz przedstawieniiem legitymacji służbowej urzędnika.

Natomiast kontrola celno-skarbowa prowadzona zgodnie z ustawą o Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) nie jest poprzedzona zawiadomieniem i rozpoczyna się z chwilą doręczenia upoważnienia do kontroli. Co więcej, w przypadku podejrzenia, że nie są przestrzegane przepisy oraz okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne przeprowadzenie kontroli celno-skarbowej, jest ona wszczynana bez przedstawiania upoważnienia a jedynie na podstawie okazywanej legitymacji służbowej. Należy też pamiętać, że zgodnie z przepisami ustawy o KAS kontrola nie musi być przeprowadzana w miejscu siedziby spółki, ale może wystąpić także w miejscach przechowywania towaru czy przechowywania ksiąg podatkowych.

W praktyce, w kwestii cen transferowych kontrolujący najczęściej w pierwszej kolejności wzywają do przedstawienia im dokumentacji cen transferowych dotyczącej zawieranych transakcji. W zależności od specyfiki transakcji oraz zawartości dokumentacji pojawiają się prośby o dokumenty przedstawiające podstawy do ustalenia cen oraz pytania dodatkowe, np. o sporządzenie analizy cen transferowych.

3. Jakich dokumentów wymagają organy podczas kontroli?

Podczas kontroli sprawdzana jest prawidłowość kalkulacji dochodu do opodatkowania czyli zgodność stosowanych cen z zasadą rynkową.

W związku z tym organy kontroli weryfikując ceny transferowe najczęściej sprawdzają:

- sposób kalkulacji cen, w tym ustalenie bazy kosztowej i kalkulacje wskazujące na sposób ustalenia zysków,

- wysokość osiąganych marż i stosowanych narzutów,

- zgodność cen lub marż/narzutów stosowanych w tran- sakcjach z podmiotami powiązanymi z porównywalnymi transakcjami rynkowymi,

- rynkowy charakter innych elementów transakcji (np. terminy płatności),

- rzeczywisty przepływ środków między podmiotami,

- dokumenty potwierdzające zawarcie i wykonanie transakcji,

- poprawność zawartych umów.

Szczegółowy zakres weryfikowanych obszarów i dokumentów jest uzależniony od rodzaju zawieranych transakcji . Inny będzie bowiem dla zakupu towarów, inny dla sprzedaży wyrobów. Wspólną cechą jest jednak dążenie do ustalenia, czy realizowany zysk jest na poziomie, którego można by oczekiwać, gdyby taka sama transakcja była zawierana między niepowiązanymi podmiotami.

4. Co jest efektem kontroli cen transferowych?

Efektem kontroli podatkowej jest „ocena podatnika" w postaci protokołu. Protokół zawiera między innymi opis ustaleń faktycznych oraz ocenę prawną sprawy będącej przedmiotem kontroli. Kontrola zostaje zakończona w dniu doręczenia protokołu kontroli.

Podatnik, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia (wskazując też stosowne wnioski dowodowe). Z kolei organ kontroli musi rozpatrzyć zgłoszone zastrzeżenia w ciągu kolejnych 14 dni oraz zawiadomić kontrolowanego o sposobie ich załatwienia. Organ musi w szczególności wskazać, które zastrzeżenia nie zostały uwzględnione, wraz z uzasadnieniem. Jeżeli podatnik nie wniesie (przed upływem określonego terminu) żadnych zastrzeżeń, urząd interpretuje to jako akceptację wyników kontroli przez kontrolowanego.

Kontrolę celno-skarbową kończy z kolei doręczenie wyniku kontroli, który zawiera m.in. informację o stwierdzonych nieprawidłowościach lub ich braku. W przeciwieństwie do protokołu z kontroli podatkowej, do wyniku kontroli celno-skarbowej nie zgłasza się zastrzeżeń.

5. Jakie mogą być negatywne konsekwencje kwestionowania cen?

W toku kontroli organ może uznać, że w wyniku istniejących powiązań podatnik nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby powiązania nie istniały. Może to wynikać np. z zawyżania cen zakupu surowców lub towarów albo zaniżania cen, po jakich następuje sprzedaż do powiązanego podmiotu.

W takim przypadku określa się dochody podatnika (oraz należny podatek) bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań. W konsekwencji następuje tzw. doszacowanie dochodu. Dodatkowo, jeżeli podatnik nie dysponuje dokumentacją podatkową dla takiej transakcji (pomimo istnienia takiego obowiązku wynikającego z przekroczenia ustawowych wielkości transakcji) kwotę „doszacowanego" dochodu opodatkowuje się karną stawką podatku dochodowego w wysokości 50 proc.

6. Jak podatnik może się bronić w trakcie kontroli cen transferowych?

Podstawową metodą obrony jest posiadanie prawidłowej dokumentacji podatkowej, sporządzonej zgodnie z wymogami przepisów podatkowych. Dokumentacja taka zabezpiecza podatnika przed zastosowaniem podwyższonej karnej stawki podatku w przypadku doszacowania dochodu przez organy podatkowe.

Nabywając usługi niematerialne od podmiotów powiązanych należy też zebrać dowody potwierdzające wykonanie tych usług. Organy podatkowe mogą bowiem kwestionować wydatki poniesione na ich zakup, twierdząc że usługi nie zostały faktycznie wykonane.

Kolejnym krokiem jest przygotowanie analizy weryfikującej rynkowy poziom cen. W przypadku większych podatników (o przychodach lub kosztach przekraczających 10 mln euro), jest to obowiązkowy element dokumentacji podatkowej. Mniejsze firmy nie muszą takiej analizy przygotowywać, ale jej posiadanie na pewno będzie korzystne, gdyż pozwoli na przedstawienie organom podatkowym „twardych" liczbowych dowodów na zgodność stosowanych cen z warunkami rynkowymi.