W poprzednich artykułach cyklu dotyczącego postępowania podatkowego opublikowanych w tygodniku „Podatki" 9 i 30 maja oraz 6 czerwca 2016 r. omówiliśmy najważniejsze regulacje dotyczące prowadzenia postępowania podatkowego zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji.

W niniejszym artykule, kontynuując analizę tematyki związanej z postępowaniem podatkowym, omówimy działania jakie może podjąć podatnik, gdy organ nie wykazuje aktywności w postępowaniu podatkowym.

Brak aktywności urzędników

Co do zasady, załatwienie sprawy, w której konieczne jest przeprowadzenie postępowania dowodowego, powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, przy czym jeśli sprawa jest szczególnie skomplikowana – może ona, podobnie jak postępowanie odwoławcze, zostać zakończona w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania (art. 139 § 1 o.p.). Z kolei sprawy, które mogą być rozpatrzone na podstawie dowodów przedstawianych przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub na podstawie faktów powszechnie znanych, tzn. wówczas gdy nie jest konieczne przeprowadzenie postępowania dowodowego – organ powinien załatwić niezwłocznie.

Terminy te mogą być przedłużane. Zgodnie z art. 140 § 1 o.p. o każdym przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie organ podatkowy obowiązany jest zawiadomić stronę, podając przyczyny niedotrzymania terminu i wskazując nowy termin załatwienia sprawy. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego podkreśla przy tym, że nie ma przeszkód prawnych do wielokrotnego przedłużenia terminu załatwienia sprawy, jeżeli jest to usprawiedliwione jej okolicznościami (wyrok NSA z 22 lutego 2007 r., II FSK 346/06).

Choć orzecznictwo wskazuje na możliwość wielokrotnego przedłużania terminu zakończenia postępowania przez organ, ustawodawca dał podatnikowi środek w postaci ponaglenia pozwalający na wyegzekwowanie od organu terminowego rozstrzygnięcia sprawy.

Ponaglenie ma zdyscyplinować organ oraz doprowadzić do jak najszybszego załatwienia sprawy w przypadku zwlekania organu bądź przekroczenia terminów określonych w przepisach ordynacji podatkowej, szczególnie jeśli przekroczenie to nastąpiło bez powiadomienia strony o niezałatwieniu sprawy w terminie i wyznaczeniu nowego terminu załatwienia sprawy (por. postanowienie NSA z 7 września 2011 r., II GSK 1238/11).

„Ponaglenie z art. 141 § 1 nie służy kontroli rozstrzygnięć podjętych w postępowaniu administracyjnym, lecz ma na celu spowodowanie, aby rozstrzygnięcie takie w ogóle zostało podjęte" (postanowienie NSA z 29 listopada 2010 r., II GSK 1352/10). Skorzystanie z tego środka będzie uzasadnione w przypadku przewlekłego prowadzenia postępowania przez organ lub w przypadku jego bezczynności >patrz ramka.

Najpierw ponaglenie...

Złożenie w sprawie ponaglenia będzie warunkiem koniecznym do dalszego dyscyplinowania organu w związku z brakiem jego aktywności w postępowaniu przed sądem administracyjnym >patrz tabela nr 1.

...potem skarga

W przypadku nieuwzględnienia złożonego w sprawie ponaglenia, podatnik może dochodzić terminowego załatwienia sprawy przed sądem administracyjnym. Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: ppsa) przewiduje dla podatnika możliwość złożenia skargi na bezczynność lub przewlekłe działanie organu w toku postępowania.

Instytucja ta jest przewidziana zarówno dla spraw, w których celem organu jest wydanie: decyzji administracyjnej, postanowienia, na które służy zażalenie albo kończącego postępowanie, a także postanowienia rozstrzygającego sprawę co do istoty, jak również zgodnie z ostatnią nowelizacją ppsa: aktów lub czynności podjętych w ramach postępowania podatkowego, czynności sprawdzających oraz kontroli.

Rozstrzygnięcie sądu w takiej sprawie może polegać na zobowiązaniu organu do wydania w określonym terminie żądanego aktu albo dokonania czynności bądź stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa >patrz tabela nr 2.

—dr Joanna Zawiejska-Rataj jest starszym menedżerem w Dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte

—Artur Podsiadły jest konsultantem w Dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte

podstawa prawna: ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 613 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 718)

masz pytanie, wyślij e-mail, tygodnikpodatki@rp.pl

Przewlekłość i bezczynność

Przewlekłe prowadzenie postępowania polega na podejmowaniu przez organ czynności w sposób nieefektywny lub pozorny, przy czym nie zostaje przekroczony termin wyznaczony dla załatwienia danej sprawy.

Bezczynność natomiast polega na braku dotrzymania przez organ terminu wydania określonego aktu lub podjęcia określonej czynności lub odmowy wydania aktu mimo istnienia w tym względzie ustawowego obowiązku, choćby organ mylnie sądził, że załatwienie sprawy nie wymaga wydania danego aktu (por. wyrok NSA z 18 maja 2011 r., I OSK 26/11).