Przedsiębiorcy prowadzący podatkowe księgi przychodów i rozchodów zazwyczaj utożsamiają obowiązek sporządzania spisu z natury z ostatnim dniem roku. Zrobienie remanentu na 31 grudnia roku podatkowego to coroczny obowiązek, dzięki któremu zos- taje ustalony dochód z działalności gospodarczej osiągnięty w roku podatkowym. Przepisy nie ograniczają jednak obowiązku sporządzania spisu z natury wyłącznie do ostatniego i pierwszego dnia roku podatkowego, przewidując kilka przypadków, w których przedsiębiorca – podatnik PIT prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów jest obowiązany do sporządzenia remanentu także w ciągu roku. Przypadki takie zostały wymienione w rozporządzeniu ministra finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (dalej: rozporządzenie). Zgodnie z tymi przepisami spis z natury należy sporządzić:
- na 1 stycznia roku podatkowego,
- na koniec każdego roku podatkowego,
- na dzień rozpoczęcia działalności gospodarczej w ciągu roku podatkowego,
- w razie zmiany wspólnika lub zmiany proporcji udziałów wspólników,
- w razie likwidacji działalności gospodarczej.
W tym katalogu nie wymieniono jednak wszystkich sytuacji, w których spis z natury musi lub może zostać sporządzony. W art. 44 ust. 2 ustawy o PIT mowa jest o sposobie ustalenia dochodu będącego podstawą dla opłacania zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku przez podatników prowadzących podatkową księgę. Dochód taki powinien być określony jako różnica pomiędzy wynikającym z ksiąg przychodem a kosztami jego uzyskania. Jeżeli jednak podatnik na koniec miesiąca sporządza remanent towarów, surowców i materiałów pomocniczych lub naczelnik urzędu skarbowego zarządzi sporządzenie takiego remanentu, to dochód ten ustala się według zasad określonych w art. 24 ust. 2 ustawy o PIT, a więc z uwzględnieniem różnicy pomiędzy wartością remanentu sporządzonego na koniec miesiąca oraz remanentu początkowego.
Z przepisu tego wynika zatem, że poza przypadkiem, w którym sporządzenie remanentu na koniec miesiąca zarządził naczelnik urzędu skarbowego, podatnik ma także prawo przeprowadzić go dobrowolnie. Może również – co szczególnie istotne – ustalić zaliczkę na PIT za taki miesiąc z uwzględnieniem tzw. różnic remanentowych. Przepisy nie wymagają przy tym, aby podatnik, który zdecydował się na sporządzenie remanentu na koniec miesiąca, musiał go sporządzać na koniec każdego miesiąca w roku podatkowym. Może on bowiem sporządzić spis na koniec dowolnego miesiąca, ustalając w efekcie zaliczkę na podatek dochodowy za okres rozliczeniowy, w którym ten spis został sporządzony, z uwzględnieniem wartości tego spisu.
W art. 28 § 4 rozporządzenia nałożono na podatników sporządzających spis z natury w terminie innym niż na 1 stycznia lub 31 grudnia oraz na dzień rozpoczęcia działalności gospodarczej obowiązek zawiadomienia urzędu skarbowego w formie pisemnej o takim zamiarze co najmniej siedem dni przed datą sporządzenia spisu.
Powstaje pytanie, czy dobrowolne sporządzenie spisu z natury na koniec miesiąca w celu ustalenia zaliczki na PIT z uwzględnieniem różnic remanentowych jest dla podatnika rozwiązaniem korzystnym. Niewątpliwie może ono przynieść znaczne, oczywiście przejściowe, oszczędności dla tych podatników, u których wartość remanentu początkowego znacznie przekracza wartość tego, który został sporządzony na koniec miesiąca. W przeciwnym razie zastosowanie tego rozwiązania spowoduje podniesienie wartości dochodu będącego podstawą dla ustalenia zaliczki na podatek dochodowy. W konsekwencji przedsiębiorca będzie musiał zapłacić tę zaliczkę w wysokości wyższej niż w sytuacji, w której takiego spisu z natury by nie było. Sporządzony w ciągu roku spis z natury będzie też wpływał na zaliczki w kolejnych miesiącach.
Autor jest doradcą podatkowym
