W związku z prowadzonym w urzędzie skarbowym postępowaniem podatkowym dotyczącym PIT za 2012 rok otrzymałem zawiadomienie o przeprowadzeniu, w trybie art. 190 § 1 ordynacji podatkowej, przesłuchania świadków na okoliczność pożyczek zawartych przez moją firmę w 2012 roku. Czynność ta została wyznaczona na dzień, w którym jestem wezwany do sądu jako świadek ?w innej sprawie. Termin i godziny wyznaczone przez organ podatkowy i sąd nie dają się pogodzić. Czy mój udział ?w przesłuchaniu tych świadków jest obligatoryjny? Ewentualnie, czy można jakoś przesunąć te czynności przesłuchania świadków? – pyta czytelnik.

Stosownie do art. 190 § 1 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) strona powinna być zawiadomiona o miejscu ?i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed terminem. Strona ma prawo wziąć udział w przeprowadzaniu dowodu, a obowiązkiem organu podatkowego jest powiadomienie wyłącznie o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu, np. z zeznań świadka, w ustawowo wskazanym terminie (wyrok NSA w Warszawie ?z 29 kwietnia 2011 r., II FSK 2167/09). Organ podatkowy ma więc obowiązek dopuścić stronę do przeprowadzenia dowodu i obowiązek udzielenia informacji o przysługujących jej uprawnieniach (wyrok NSA w Warszawie z 5 lipca 2011 r., I GSK 417/10).

Strona nie musi w takiej czynności uczestniczyć biernie. Może zadawać pytania świadkom i biegłym oraz składać wyjaśnienia.

Uprawnienie, ?ale nie obowiązek

Współudział w postępowaniu jest nie tylko uprawnieniem strony, ale i jej powinnością wynikającą z jej interesu prawnego (wyrok NSA w Warszawie ?z 20 kwietnia 2010 r., I GSK 799/09). Nieskorzystanie z przyznanego przez ustawodawcę uprawnienia nie daje uzasadnionych podstaw do żądania przez stronę ponownego przeprowadzenia dowodu (wyrok WSA w Warszawie z 23 stycznia 2008 r., VIII SA/Wa 577/07).

Jeżeli strona została zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu, np. z zeznań świadków, na ?5 dni przed wyznaczonym terminem, to naruszenie przez organ podatkowy realizacji normy nakazu wynikającej ?z art. 190 § 1 o.p. musi być kwalifikowane jako naruszenie przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy (wyrok WSA w Gdańsku z 12 czerwca 2013 r., I SA/Gd 378/13).

Jeśli zaś strona została powiadomiona w ustawowym terminie o przeprowadzeniu danej czynności, ale nie wzięła w niej udziału z własnej woli ?i własnego wyboru, to nie może się powoływać na naruszenie art. 190 § 1 o.p.

Bez szczegółów ?w zawiadomieniu

Wspomniany przepis nie określa obowiązku podania przez organ podatkowy w zawiadomieniu o planowanym przesłuchaniu świadka jego personaliów i okoliczności, na które dowód ma być przeprowadzony. (wyrok WSA w Lublinie z 20 stycznia 2009 r., I SA/Lu 287/08). Strona ma nieograniczony wgląd w akta sprawy, stosownie do art. 178 § 1 o.p., a więc jeśli chce, to może sprawdzić dane świadka przy przeglądaniu akt. Obowiązek wcześniejszego doręczenia zawiadomienia stwarza jej taką możliwość (wyrok NSA w Warszawie ?z 28 września 2012 r., II FSK 391/11). Niemniej, organ podatkowy może – zawiadamiając stronę o terminie, miejscu i dacie czynności np. przesłuchania świadka – wskazać, kto będzie przesłuchiwany i na jaką okoliczność, aby strona mogła się odpowiednio przygotować do takiej czynności.

Urzędnik sam zdecyduje

Strona może złożyć wniosek ?o zmianę terminu czynności przesłuchania świadków, wskazując okoliczności uzasadniające brak możliwości udziału w tych czynnościach, jak również podnosząc wagę tej czynności. Organ podatkowy z kolei może, ale nie ma obowiązku, uwzględnić wniosek strony, wyznaczając nowy termin do dokonania czynności. Tym bardziej że organy podatkowe nie mają obowiązku dostosowania terminów dokonywania czynności dowodowych – np. przesłuchania świadków – do organizacji pracy podatnika i jedynie nadzwyczajne wydarzenie może być przesłanką do zmiany terminu czynności (wyrok NSA w Warszawie z 29 października 2009 r., II FSK 902/08).

Nieuwzględnienie takiego wniosku nastąpi w formie postanowienia, na które nie służy zażalenie. Zgodnie bowiem z art. 236 § 1 o.p. na wydane w toku postanowienie służy zażalenie, tylko gdy ustawa tak stanowi.