Przedsiębiorca będący udziałowcem spółek komandytowych planuje udzielić im nieoprocentowanych pożyczek. We wniosku o interpretację podatkową zapytał, czy w części, w jakiej partycypuje w zyskach i stratach tych spółek, uzyska przychód tytułem nieodpłatnego świadczenia. Jego zdaniem takiego przychodu nie uzyska. W części przypadającej na jego udział w zysku spółki będzie bowiem pożyczał środki sam sobie i w tym zakresie nieodpłatne świadczenie nie wystąpi.
Fiskus był innego zdania. Podkreślił, że umowa pożyczki zostanie zawarta pomiędzy odrębnymi podmiotami, to jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek, oraz spółką, która uzyska możliwość nieodpłatnego korzystania z cudzego kapitału. To zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT stanowi przychód z działalności gospodarczej. Nienaliczone odsetki będą więc przychodem przedsiębiorcy-udziałowca proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku.
Podatnik zaskarżył interpretację i w pierwszej instancji wygrał. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie podkreślił, że podatnikami PIT są jej wspólnicy, których przychody z udziału w spółce opodatkowuje się osobno. Oznacza to konieczność uwzględnienia przy określaniu przychodu indywidualnych okoliczności dotyczących każdego wspólnika. Potwierdził stanowisko skarżącego, że w opisanej sytuacji wspólnik w części, w jakiej posiada udziały w spółce, pożycza pieniądze sam sobie. W związku z tym nie uzyskuje przychodu z nieodpłatnego świadczenia.
Sprawa trafiła do sądu kasacyjnego i tu szala zwycięstwa ostatecznie przechyliła się na stronę fiskusa. Naczelny Sąd Administracyjny zgodził się z organem podatkowym, że spółka osobowa, nie mając osobowości prawnej, ma jednak podmiotowość prawną, wyrażającą się w możliwości nabywania praw i zaciągania zobowiązań we własnym imieniu. Spółka osobowa kontraktuje więc i zawiera umowę pożyczki we własnym imieniu, odpowiadając za zaciągnięte wskutek tego zobowiązania.
W ocenie NSA upatrywanie w umowie wspólnika ze spółką osobową kontraktowania z samym sobą jest nietrafne, gdyż pomija prawną, korporacyjną i majątkową odrębność spółki osobowej od podmiotów posiadających w niej udziały.
Dlatego w ocenie NSA wartość nieodpłatnego świadczenia, wynikającego z udzielenia spółce komandytowej nieoprocentowanej pożyczki przez jej wspólnika, stanowi także dla niego przychód z udziału w spółce, proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku.
Wyrok NSA z 1 marca 2013 r., sygn. akt II FSK 2980/12.
Michał Grzywacz radca prawny, doradca podatkowy Kancelaria Radców Prawnych Grzywacz – Zawada s.c.
Komentuje Michał Grzywacz, radca prawny, doradca podatkowy Kancelaria Radców Prawnych Grzywacz – Zawada s.c.
Źródłem wątpliwości, jakie pojawiły się w omawianej sprawie, jest status spółki osobowej na gruncie przepisów prawa podatkowego. Spółka komandytowa nie jest podatnikiem podatku dochodowego.
Podatnikami są jej wspólnicy, których przychody, o ile są to osoby fizyczne, traktowane są jako przychody z działalności gospodarczej.
Tym samym może powstać wrażenie, że wspólnik udzielający spółce pożyczki w ramach indywidualnej działalności gospodarczej dokonuje tej czynności niejako z samym sobą. W konsekwencji zwolennicy tej teorii chcą, by przyjąć, że wspólnik udzielający nieoprocentowanej pożyczki w części, w jakiej posiada udziały w spółce, nie uzyskuje przychodu z nieodpłatnego świadczenia.
Stanowiska tego nie podzielił jednak Naczelny Sąd Administracyjny. W uzasadnieniu słusznie podkreślił pogląd o podmiotowej, organizacyjnej odrębności spółki osobowej od wspólników spółkę tę tworzących. W tym kontekście nieoprocentowana pożyczka udzielona przez wspólnika spółce osobowej mającej przecież podmiotowość prawną stanowi dla niej wymierne przysporzenie finansowe, a w ślad za tym przychód podatkowy tego wspólnika (proporcjonalnie do udziału w zyskach), który jej udzielił.
Zbieżność źródeł przychodów, do jakich zalicza się przychody z tytułu działalności indywidualnej z przychodami z udziału wspólnika w spółce osobowej, nie może więc przesądzać, że przychód spółki z tytułu nieoprocentowanej pożyczki jest dla wspólnika jej udzielającej czynnością dokonaną z samym sobą.
Wyrok ten jest ważny, dotyka bowiem skutków podatkowych częstego w praktyce dofinansowania spółek osobowych przez jej wspólników.
—oprac. Aleksandra Tarka
