Czy tak się stało? Sprawdźmy. Zacznijmy od ustawy o VAT. Zgodnie z jej art. 31a ust. 1, gdy kwoty stosowane do określenia podstawy opodatkowania są określone w walucie obcej, przeliczenia na złote dokonuje się według kursu średniego danej waluty ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

Przepisy te dotyczą dwóch sytuacji: określają kurs właściwy dla przeliczenia wartości określonych w fakturach wystawionych przed powstaniem obowiązku podatkowego (dla których stosuje się kurs średni NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawiania faktury – gdy faktura jest wystawiona w sposób prawidłowy) oraz dla importu towarów – zgodnie z przepisami celnymi.

[srodtytul]Przychody w ustawie o CIT[/srodtytul]

Jak natomiast wskazuje art. 12 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT), przychody w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu.

Co więcej, zgodnie z art. 15 ust. 1 tej ustawy koszty poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu. Jednocześnie w myśl art. 15 ust. 4e ustawy o CIT za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku).

Zasadniczo mogłoby się wydawać, że kursy stosowane zarówno w VAT, jak i CIT powinny być zbieżne. To pierwsze wrażenie jest jednak mylne.

[srodtytul]Skąd te różnice[/srodtytul]

Pojawią się oczywiście sytuacje, gdy zarówno w zakresie VAT, jak i CIT kurs, jaki należy zastosować, będzie identyczny. Jednakże w większości przypadków wystąpią niestety – tak jak dotychczas – znaczne rozbieżności.

Aby uwypuklić istotę problemu, przedstawimy dwa przypadki, dla których występuje zbieżność stosowanych kursów, oraz dwa kolejne (których niestety jest więcej), gdy podatnik będzie musiał dokonać przeliczenia kwot po różnych kursach (tak jak to czynił dotychczas).

Analiza będzie przeprowadzona na przykładach związanych z zakupami podatników. Obrazują one bowiem idealnie wspomniane rozbieżności. W danej sytuacji zakłada się również uproszczenie, że za dzień poniesienia kosztu uważa się dzień wystawienia faktury.

[ramka][b]Przykład[/b]

Przedsiębiorca nabył towar z Niemiec w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Towary zostały dostarczone 15 stycznia 2009 r., a fakturę wystawiono 17 stycznia 2009 r.

W obu przypadkach (CIT i PIT) do przeliczenia kwot wyrażonych w walutach obcych prawidłowy będzie kurs z 16 stycznia 2009 r.[/ramka]

[ramka][b]Przykład[/b]

Kontrahent z Francji świadczy na rzecz polskiej firmy usługi reklamowe. W związku z zakończeniem kampanii reklamowej 10 stycznia 2009 r. wystawił fakturę.

Nabycie usług reklamowych stanowi dla polskiego przedsiębiorcy transakcję rozliczaną na zasadzie importu usług (art. 27 ust. 4 w zw. z ust. 3 oraz art. 17 ust. 2 ustawy). Tym samym to polski przedsiębiorca jest zobowiązany do rozliczenia tego świadczenia. Obowiązek podatkowy w przypadku usług reklamowych powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później niż w terminie siedmiu dni od dnia wykonania usługi (art. 19 ust. 4 w zw. z art. 19 ust. 19 ustawy).

W tym wypadku będzie to 10 stycznia 2009 r. Dlatego średni kurs NBP do przeliczenia waluty obcej, jaki podatnik powinien przyjąć, to kurs z 9 stycznia 2009 r.

A jak będzie w CIT? Ponieważ wystawiona faktura stanowi podstawę do zaksięgowania jej 9 stycznia 2009 r., kurs, jaki powinien zostać zastosowany w zakresie podatku dochodowego, to również kurs z 9 stycznia 2009 r.[/ramka]

[ramka][b]Przykład[/b]

Podatnik nabył od kontrahenta z Danii usługę transportu towarów z Polski do Niemiec (wewnątrzwspólnotową usługę transportu towarów). Dodatkowo podał świadczącemu numer identyfikacji podatkowej, pod jakim jest zarejestrowany w Polsce dla celów VAT. Kontrahent zakończył wykonywanie usługi (dostarczył towary do miejsca przeznaczenia) 20 grudnia 2008 r. W tym też dniu wystawił fakturę. Do końca stycznia 2009 r. nabywca usługi nie zapłacił kontrahentowi za wykonane świadczenie.

W tej sytuacji to kontrahent z Polski jest zobowiązany do rozliczenia usługi jako importu usług transportowych. Zgodnie z art. 19 ust. 19 ustawy o VAT przepisy dotyczące obowiązku podatkowego (m.in. dla usług transportowych) stosuje się odpowiednio przy imporcie usług.

Tym samym w sytuacji, gdy podatnik nie dokonał zapłaty za usługę, obowiązek podatkowy powstanie 30. dnia, licząc od dnia wykonania usługi transportowej. Skoro kontrahent z Danii wykonał usługę 20 grudnia 2008 r., obowiązek rozliczenia świadczenia nastąpi w deklaracji VAT-7 za styczeń (obowiązek podatkowy powstanie 19 stycznia 2009 r.). Podatnik powinien zatem dokonać przeliczenia kursu waluty obcej z dnia poprzedzającego dzień powstania obowiązku podatkowego (tu kurs średni NBP z 16 stycznia 2008 r., gdyż 18 stycznia 2009 r. wypadał w niedzielę).

Z kolei dla celu podatku dochodowego właściwym do przeliczenia kursem będzie kurs średni NBP z 19 grudnia 2008 r.[/ramka]

[ramka][b]Przykład[/b]

Podatnik nabył w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów materiały, które mu dostarczono 29 grudnia 2008 r. Faktura za to nabycie dotarła do niego 20 stycznia 2009 r. (z datą wystawienia 16 stycznia 2009 r.).

Zgodnie z art. 20 ust. 5 ustawy o VAT w wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów obowiązek podatkowy powstaje 15. dnia miesiąca następującego po tym, w którym dokonano dostawy towaru, z zastrzeżeniem ust. 6 – 9. Jak wskazuje ust. 6 wspomnianego art. 20, gdy przed terminem, o którym mowa w ust. 5, podatnik podatku od wartości dodanej wystawił fakturę, obowiązek podatkowy powstanie z chwilą jej wystawienia. W analizowanym przykładzie data wystawienia faktury nie wpłynie na rozpoznanie obowiązku podatkowego (faktura została bowiem wystawiona po 15 stycznia 2009 r.).

Tym samym obowiązek podatkowy powstanie 15 stycznia 2009 r., a podatnik zobowiązany jest do przeliczenia kursu waluty obcej po kursie średnim NBP z 14 stycznia 2009 r.Z kolei dla celu podatku dochodowego będzie to kurs średni NBP z 19 stycznia 2008 r.[/ramka]

[i]Autorzy są ekspertami z firmy ECDDP[/i]