Jest to bowiem świadczenie rozliczane tak jak pensja ze stosunku pracy. Czy ma do niego zastosowanie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof)? Przepis ten mówi, że nie zapłacimy podatku od odszkodowań, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub z przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Jeśli więc podstawa prawna odszkodowania wynika np. z kodeksu pracy, to powinno być nieopodatkowane. Ale z pewnymi wyjątkami. Opodatkowane są m.in.
- określone w prawie pracy odprawy i odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
- odprawy i odszkodowania wypłacane na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
- odprawy i odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym.
Jak więc widać, przepis zwalnia od podatku odszkodowania, natomiast dopiero przy wyjątkach wspomina o odprawach. Co na to organy podatkowe? Odprawa to nie odszkodowanie i powinna być opodatkowana – stwierdził Urząd Skarbowy w Krapkowicach w interpretacji z 21 marca 2007 r. (PD/415-23/06/AN). Chodziło o pieniądze wypłacone byłemu pracownikowi na podstawie ugody sądowej. Wcześniej dostał wypowiedzenie umowy o pracę i wniósł pozew o uznanie go za bezskuteczne. Strony dogadały się i pracodawca przyznał mu odprawę. Czy może być zwolniona z podatku jako odszkodowanie otrzymane na podstawie ugody sądowej? Nie, zwolnione są bowiem odszkodowania, a nie odprawy – odpowiedział urząd. Także Pierwszy Śląski Urząd Skarbowy w Sosnowcu w interpretacji z 21 listopada 2005 r. (PSUS/PB-PDFO/423/222/P/05/BM) stwierdził, że odprawa (chodziło o odprawy warunkowe wypłacone na podstawie ustawy o restrukturyzacji hutnictwa żelaza i stali) nie ma cech odszkodowania, choćby ze względu na brak szkody po stronie pracownika. Organy podatkowe opowiadają się też za opodatkowaniem odprawy emerytalnej (interpretacja Lubuskiego Urzędu Skarbowego w Zielonej Górze z 4 maja 2006 r., LUS/X/415/5/06/SK, oraz interpretacja Pierwszego Urzędu Skarbowego w Lublinie z 22 marca 2005 r., D-1/415-10/05). Czy to przychody ze stosunku pracy? Urzędy nie mają co do tego wątpliwości, bowiem „podstawą nabycia prawa do odprawy pieniężnej przez byłego pracownika jest łączący go poprzednio z pracodawcą stosunek pracy” (interpretacja Urzędu Skarbowego w Sanoku z 29 marca 2007 r., PDB/415-2/07, oraz interpretacja Urzędu Skarbowego w Płocku z 27 marca 2006 r., 1419/UPO-415-42/06/AZ).
Zwolnione od podatku są natomiast odprawy pośmiertne (art. 21 ust. 1 pkt 7 updof).
Elżbieta Puławska - radca prawny, wspólnik w Kancelarii Prawniczej Janowski, Kulczycki, Puławska
Ustawodawca zwalnia z podatku tylko odszkodowania przyznawane na podstawie odrębnych przepisów (oraz inne odszkodowania wypłacone na podstawie wyroków lub ugód sądowych z wyjątkiem wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 3b updof). Czy odprawę można uznać za formę odszkodowania? Zależy to od charakteru świadczenia. Sama nazwa nie decyduje o tym, czy świadczenie jest, czy nie jest odszkodowaniem. Będziemy z nim mieli do czynienia wtedy, gdy wystąpiła szkoda spowodowana przez zdarzenie, z którym przepisy łączą obowiązek odszkodowawczy. Moim zdaniem ze zwolnienia podatkowego przewidzianego w art. 21 ust 1 pkt 3 i 3b updof korzystają więc:
1) świadczenia nazwane „odprawami” (także wypłacane na podstawie ugody sądowej), których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych, mają charakter odszkodowawczy i nie są oczywiście wprost wyłączone ze zwolnienia oraz
2) świadczenia nazwane „odprawami”, wypłacone na podstawie wyroku lub ugody sądowej, których wysokość lub zasady ustalania nie wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych, mają charakter odszkodowawczy i stanowią rekompensatę w zakresie rzeczywistej szkody, a nie obejmują utraconych korzyści.
Pozostałe odprawy, np. emerytalne, które nie mają charakteru odszkodowawczego, ze zwolnienia podatkowego nie korzystają.