O prawie do korekty deklaracji mówi art. 81 - 81b ordynacji podatkowej. Aby z niego skorzystać, trzeba złożyć deklarację korygującą (czyli odmienną od pierwotnej) i dołączyć do niej pismo, w którym uzasadniamy przyczyny korekty. W tym uzasadnieniu musimy wyjaśnić nie tyle różnice pomiędzy deklaracją oryginalną a skorygowaną, ile raczej powód korekty. Przepisy nie precyzują jednak, w jaki sposób lub jak szczegółowo firma składająca korektę powinna uzasadnić jej przyczyny.

Przypomnijmy przy tym, że ordynacja podatkowa przez deklaracje rozumie także zeznania, wykazy oraz informacje, które muszą składać podatnicy.

Prawo do złożenia korekty deklaracji jest ograniczone czasowo. W art. 81b § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej czytamy, że "ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej - w zakresie objętym tym postępowaniem lub kontrolą". Art. 81b § 2 mówi z kolei, że korekta złożona w trakcie postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej nie wywołuje skutków prawnych.

Przypomnijmy, że kontrola podatkowa i postępowanie podatkowe to dwie różne instytucje - pierwsza uregulowana w dziale VI ordynacji podatkowej (art. 281 - 292), druga w dziale IV (art. 120 - 271).

Kontrola podatkowa jest przeprowadzana przez urzędy skarbowe w celu sprawdzenia, czy podatnicy wywiązują się ze swoich obowiązków. Jej przebieg dokumentuje się w protokole, a dzień jego doręczenia kontrolowanemu jest dniem zakończenia kontroli. Od tego momentu biegnie 14-dniowy termin na przedstawienie zastrzeżeń lub wyjaśnień. Zastrzeżenia kontrolerzy rozpatrują w ciągu 14 dni.

Zgodnie z art. 290 § 2 pkt 7 ordynacji podatkowej kontrolujący musi poinformować podatnika o możliwości złożenia korekty deklaracji już w protokole. Prawo do złożenia korekty deklaracji przysługuje od momentu zakończenia kontroli podatkowej, czyli od następnego dnia po doręczeniu kontrolowanemu protokołu.

Do niedawna protokół nie zawierał oceny prawnej sprawy będącej przedmiotem kontroli. To znacznie utrudniało podatnikowi podjęcie decyzji o korekcie. Kontrolujący nie wskazywali wyraźnie, z jakimi działaniami kontrolowanego się nie zgadzają i prawdopodobnie je zakwestionują. Kontrolowany musiał więc sam się tego domyślać (na podstawie stwierdzeń zawartych w protokole lub z kontaktów z kontrolującymi). Na szczęście ta sytuacja się zmieniła, gdyż od 1 stycznia 2007 r. protokół musi zawierać także ocenę prawną sprawy będącej przedmiotem kontroli.

Postępowanie podatkowe wszczynane z urzędu rozpoczyna się w momencie doręczenia stronie stosownego postanowienia. Po przeprowadzeniu postępowania organ podatkowy najczęściej wydaje decyzję, od której służy stronie odwołanie. Decyzja kończy postępowanie w danej instancji.

Po zakończeniu postępowania podatnikowi ponownie przysługuje prawo do złożenia korekty. Ale tylko w zakresie, który nie został objęty decyzją określającą wysokość zobowiązania podatkowego. Podatnik nie może bowiem skorygować decyzji urzędu. Może natomiast złożyć korektę w zakresie, który nie był przedmiotem postępowania podatkowego, lub w zakresie, który był przedmiotem postępowania, ale którego nie dotyczyła decyzja określająca.

Tak jak w odniesieniu do innych podatków, uprawnienie do skorygowania deklaracji VAT przysługuje po zakończeniu postępowania podatkowego - oczywiście jedynie w zakresie nieobjętym decyzją określającą.

Inaczej jest w wypadku kontroli podatkowej. Art. 81b § 3 ordynacji podatkowej mówi, że uprawnienie do skorygowania deklaracji VAT nie przysługuje po jej zakończeniu. Tak więc z tego przepisu wynika, że rozliczenia VAT za miesiące objęte kontrolą podatkową nie mogą już być skorygowane. Sytuacja podatnika w zakresie VAT jest zatem gorsza niż innych podatków.

Ministerstwo Finansów podjęło próbę korzystniejszej dla podatników interpretacji tego niezrozumiałego przepisu. W piśmie z 8 sierpnia 2005 r. (SP1/618/8012110-2024/05/EB) uznało, że prawo do złożenia korekty deklaracji VAT istnieje po zakończeniu kontroli podatkowej, jeśli nie wykazała ona nieprawidłowości. Natomiast nie można z niego skorzystać tylko wtedy, gdy kontrola ujawniła nieprawidłowości. Interpretacja ta jest korzystna dla podatników, jednak nie znajduje oparcia w przepisach.

Zasady składania korekty uregulowane są też w ustawie o kontroli skarbowej. Określa ona reguły prowadzenia kontroli skarbowej (w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie kontrolujących obowiązuje ordynacja podatkowa).

Organ kontroli skarbowej w ramach postępowania kontrolnego może wszcząć kontrolę podatkową. Kończy się ona w dniu doręczenia protokołu. Kontrolowanemu przysługuje 7 dni na wypowiedzenie się w sprawie zebranego materiału dowodowego.

Ustawa o kontroli skarbowej do 11 listopada 2006 r. nie regulowała wprost kwestii korygowania deklaracji podatkowych w związku z postępowaniem kontrolnym. Zazwyczaj przyjmowało się, że nie ma takiej możliwości. Argumentem było to, że z uwagi na konstrukcję postępowania kontrolnego nie istnieje etap pośredni pomiędzy dwoma okresami, w których prawo do korekty jest zawieszone, a mianowicie etap między kontrolą podatkową a postępowaniem podatkowym. Kontrola podatkowa jest bowiem przeprowadzana w trakcie postępowania kontrolnego w rozumieniu ustawy o kontroli skarbowej.

O ile jasne było, że prawo do korekty deklaracji ulega zawieszeniu w trakcie kontroli podatkowej prowadzonej w ramach postępowania kontrolnego, o tyle były pewne wątpliwości, czy dotyczy to także pozostałej części postępowania kontrolnego (tj. przed rozpoczęciem kontroli podatkowej i po jej zakończeniu).

Wątpliwości te usunęła nowelizacja ustawy o kontroli skarbowej, która weszła w życie 11 listopada 2006 r. Zgodnie z nowym art. 14c ust. 2 kontrolowany może, w terminie 14 dni od doręczenia protokołu, skorygować w zakresie objętym postępowaniem kontrolnym uprzednio złożoną deklarację podatkową. Na możliwość złożenia korekty deklaracji podatkowej organ musi wskazać w protokole. Kontrolowany ma obowiązek zawiadomić organ kontroli skarbowej (w terminie 3 dni) o złożeniu do organu podatkowego korekty. Natomiast w pisemnym uzasadnieniu przyczyn korekty podatnik musi wskazać, że jest ona związana z postępowaniem kontrolnym.

Od 1 września 2005 r. deklaracje podatkowe mogą być korygowane przez urząd skarbowy. Urząd może zrobić korektę "w razie stwierdzenia, że deklaracja zawiera błędy rachunkowe lub inne oczywiste omyłki bądź że wypełniono ją niezgodnie z ustalonymi wymaganiami". Dotyczy to sytuacji, gdy zmiana wysokości zobowiązania podatkowego (kwoty nadpłaty, zwrotu podatku lub wysokości straty) w wyniku korekty nie przekracza 1000 zł. Podatnik, nie zgadzając się z korektą, może wnieść sprzeciw w ciągu 14 dni od doręczenia mu kopii deklaracji, czego skutkiem jest anulowanie korekty.

Przepisy kodeksu karnego skarbowego (dalej k.k.s.) przewidują dwie możliwości uniknięcia odpowiedzialności karnej skarbowej w przypadku korygowania błędów w rozliczeniach podatkowych. Od lat wykorzystywana jest instytucja tzw. czynnego żalu (art. 16 k.k.s.). Przepis ten mówi, że odpowiedzialności karnej skarbowej nie ponosi ten, kto "po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu". Nie można jednak zastosować czynnego żalu, gdy urząd miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, a także po rozpoczęciu czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Wynika z tego, że czynny żal nie będzie skuteczny na przykład w razie wykrycia nieprawidłowości w trakcie kontroli podatkowej.

Jednak od 1 września 2005 r. nawet w takiej sytuacji istnieje możliwość uniknięcia odpowiedzialności karnej skarbowej. Zgodnie bowiem z art. 16a k.k.s. nie podlega karze ten, kto złożył korektę deklaracji wraz z uzasadnieniem jej przyczyny i w całości uiścił podatek. Zatem deklaracja korygująca wywiera ten sam skutek co złożenie czynnego żalu, a co więcej - jest możliwa także wtedy, gdy organ podatkowy dowiedział się o nieprawidłowościach w rozliczeniach podatkowych.

Problemów z poprawieniem deklaracji VAT nie mają podatnicy, których kontroluje urząd kontroli skarbowej. Tak wynika z art. 14c wprowadzonego 11 listopada 2006 r. do ustawy o kontroli skarbowej. Nie ma tam ograniczeń przewidzianych w ordynacji podatkowej (które nie pozwalają na korektę deklaracji VAT po zakończeniu kontroli prowadzonej przez urząd skarbowy). Potwierdziło to Ministerstwo Finansów w piśmie z 13 lutego br. (AP13-8012/62/PZ/07/274), w którym czytamy: "Art. 14c ustawy o kontroli skarbowej kompleksowo reguluje kwestię korygowania deklaracji po zakończeniu kontroli skarbowej, w tym korygowania deklaracji w zakresie podatku od towarów i usług. Oznacza to, że art. 81b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa nie ogranicza prawa do korekty tych deklaracji po zakończeniu kontroli skarbowej, która wykazała nieprawidłowości". Szerzej pisaliśmy o tym w DF z 11 czerwca br.

Deklarację możemy też skorygować w trakcie czynności sprawdzających. Nie jest to bowiem kontrola podatkowa. Potwierdził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z 13 kwietnia 2004 r. (I SA/Łd 620/03). Sąd podkreślił także, że warunkiem skutecznej korekty nie jest jednoczesna zapłata podatku.