Umowa szkoleniowa nie może zawierać postanowień mniej korzystnych niż przewidują to przepisy dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych (art. 103
4
§ 2 k.p.). Kontrakt nie może więc przede wszystkim pozbawiać podwładnego przewidzianych w kodeksie urlopu szkoleniowego i zwolnień. Umowa może natomiast określać tryb realizacji tych praw przez podwładnego, np. obowiązek informowania z wyprzedzeniem o terminie zajęć, przekazywanie prowadzonych spraw zastępującemu pracownikowi. Nie jest też dopuszczalne wprowadzenie mniej korzystnych dla podwładnego zasad zwrotu przez niego kosztów szkolenia poniesionych przez pracodawcę.
Weksel i kara umowna
Zakaz wprowadzenia postanowień mniej korzystnych z art. 1034 § 2 k.p. odnosi się wyłącznie do tego rozdziału, a nie do całego kodeksu pracy czy też prawa pracy. Wyrażane są rozbieżne opinie, czy do umowy szkoleniowej stosuje się ogólny zakaz wprowadzania przepisów mniej korzystnych dla podwładnego, niż wynikających z przepisów prawa pracy, czyli tzw. zasadę uprzywilejowania przewidzianą w art. 18 k.p. Umowa szkoleniowa jest bowiem kontraktem odrębnym od umowy o pracę. Z tego względu oraz z uwagi na brzmienie art. 1034 § 2 k.p. wydaje się, że można wprowadzać do niej kary umowne oraz zastosować weksel na poczet zwrotu świadczeń dodatkowych.
Urlop szkoleniowy
Wymiar urlopu szkoleniowego, który przewiduje kodeks pracy, to wymiar minimalny >patrz tabelka. Pracodawca może go zwiększyć w przepisach zakładowego prawa pracy. Niedopuszczalne jest natomiast jego zmniejszenie, nawet w sytuacji, gdy sam kurs trwa jeden dzień.
W przepisach k.p. nie wskazano zasad udzielania urlopu szkoleniowego. Nie zamieszczono również definicji poszczególnych egzaminów, przy czym nie odesłano też do przepisów szczególnych, które zawierają tego rodzaju definicje. W związku z tym należy przyjąć definicje poszczególnych egzaminów zawarte w powszechnie obowiązujących przepisach. Innymi słowy, jeżeli obowiązek przystąpienia do egzaminu nie wynika z przepisów, pracownik nie ma prawa do urlopu.
Przykład
Pracownik uczestniczy w kursie językowym kończącym się egzaminem zorganizowanym przez szkołę językową. Następnie zdaje egzamin Proficiency. Nie przysługuje mu urlop szkoleniowy.
Uprawniający do uzyskania urlopu szkoleniowego jest egzamin:
- przewidziany przepisami prawa,
- poprzedzony sformalizowanym procesem nauki ukierunkowanej na zdanie egzaminu np. przez biegłych rewidentów,
- który musi wiązać się z podnoszeniem, a nie potwierdzeniem kwalifikacji zawodowych przez pracownika, np. nie jest nim: egzamin w celu uzyskania kwalifikacji energetycznej co pięć lat przez elektryka, egzamin po szkoleniu bhp.
Na raz lub w częściach
Dopuszczalne jest udzielenie urlopu szkoleniowego jednorazowo przed samym egzaminem lub podział na części. Można go połączyć z urlopem wypoczynkowym czy bezpłatnym.
Może mieć także miejsce sytuacja, gdy urlop w ogóle nie powinien zostać udzielony – np. w przypadku szkolenia ciągłego, które kończy się egzaminem. Urlop szkoleniowy wówczas przepada. Nie stosuje się bowiem zasad przesuwania i przerywania urlopu dotyczących urlopu wypoczynkowego. Niewykorzystany urlop szkoleniowy nie staje się urlopem zaległym. Nie zwiększa także wymiaru urlopu w kolejnym roku nauki.
Na dni robocze
Urlopu szkoleniowego udziela się na dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 103
2
§ 2 k.p.).
Urlop szkoleniowy nie przysługuje ani doktorantom, którzy mają z mocy odrębnych przepisów prawo do 28 dni urlopu na przygotowanie obrony rozprawy doktorskiej oraz zwolnienia od pracy na przeprowadzenie obrony doktorskiej ani aplikantom aplikacji prawniczych. Zgodnie bowiem z art. 5 k.p., jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy k.p. stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami.
Krótsze dniówki...
Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługuje także zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, aby punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania (art. 103
1
§ 2 k.p.).
...z pełną pensją
Za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia (art. 103
1
§ 3 k.p.). Oblicza się je zgodnie z przepisami rozporządzenia MPiPS z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy. Zgodnie z jego § 5, przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.
Musi być potrzeba
Zwolnienie z całości lub części dnia pracy nie przysługuje, jeżeli nauka ma się odbywać w czasie harmonogramowo wolnym dla pracownika. Wydaje się, że zmiana rozkładu czasu pracy pracownika w ten sposób, aby urlop szkoleniowy czy zwolnienie nie były konieczne, jest niezgodne z obowiązkiem pracodawcy ułatwiania podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
Z inną sytuacją mamy do czynienia, gdy pracownik nie występuje o zgodę pracodawcy na podnoszenie kwalifikacji zawodowych, lecz wnosi o ustalenie indywidualnego rozkładu czasu pracy, aby zajęcia nie pozostawały w kolizji z czasem pracy. Czas, kiedy przypadną zwolnienia, może się zmieniać w trakcie studiów, w zależności od zmian w planie. Przykładowo: po dwóch latach studiów może się okazać, że terminy i czas trwania zajęć na ostatnim roku nie odpowiadają pracodawcy. Z tego względu korzystne jest dla niego udzielanie odrębnej zgody na poszczególne lata studiów, po poinformowaniu przez pracownika o terminach zajęć.
Zwolnienie przysługuje jedynie na zajęcia obowiązkowe. W celu weryfikacji można zobowiązać pracownika do złożenia stosownego oświadczenia oraz zażądać planu zajęć potwierdzonego przez szkołę/organizatora szkolenia.
Autorka jest specjalistką prawa pracy
Wolne również na poprawki
Pracownik ma prawo domagać się urlopu szkoleniowego także na egzamin poprawkowy oraz komisyjny. Natomiast urlop na egzamin zerowy przysługuje w zakresie urlopu na egzamin w pierwszym terminie. Urlop nie przysługuje na cząstkowe egzaminy podczas kolejnych lat studiów.