Czas pracy menedżera: nadgodziny prezesa bez wynagrodzenia

Zgodnie z ogólną zasadą pracodawca rekompensuje etatowcowi pracę świadczoną w godzinach nadliczbowych, jeżeli w zamian za nią nie otrzymał innego dnia wolnego. Stawki tej rekompensaty określa art. 151

1

kodeksu pracy.

Odrębne reguły rekompensowania pracy nadliczbowej dotyczą kadry menedżerskiej. W razie konieczności osoby te wykonują pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.

Artykuł 151

4

k.p. wyróżnia dwa typy osób należących do kadry zarządzającej zakładem pracy. Są to:

- pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem,

- kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych.

Oba typy przez wzgląd na rodzaj wykonywanej pracy pozbawione zostały wynagrodzenia oraz dodatku za pracę ponad obowiązujący ich wymiar czasu pracy. Odrębne zasady rozliczania pracy w godzinach nadliczbowych dla kadry zarządzającej wynikają z odpowiedzialności za organizację procesu pracy. Dlatego przedłużenie godzin aktywności zazwyczaj jest konsekwencją ich własnej decyzji. Ale nie zawsze tak będzie.

Wadliwa organizacja

Menedżerów również obowiązuje podstawowa norma czasu pracy wskazana w art. 129 k.p. Oznacza to, że czas pracy osób należących do kadry zarządzającej nie może przekroczyć ośmiu godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Pracodawca nie ma więc podstaw prawnych, aby zakwalifikować zarządzających jako pracowników zatrudnionych w tzw. nienormowanym czasie pracy.

Wynagrodzenie za nadgodziny należy się kadrze menedżerskiej zawsze wtedy, gdy wynikło ze złego zorganizowania czasu pracy przez pracodawcę. Pogląd ten został ugruntowny przez jednolitą linię orzeczniczą sądów, w tym Sądu Najwyższego. Zgodnie z nią osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych nie można pozbawić prawa do wynagrodzenia oraz dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli wskutek niezależnej od nich wadliwej organizacji pracy są zmuszone do systematycznego przekraczania obowiązujących norm czasu pracy (wyroki SN z 6 kwietnia 2011 r., II PK 254/10, 5 marca 2014 r., II PK 135/13).

W zamian dni wolne

Prawidłowe zakwalifikowanie pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych nabiera znaczenia przy rozliczaniu godzin nadliczbowych, które wystąpiły w dni wolne od pracy.

Definicję pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem wskazuje art. 128 § 2 pkt 2 k.p. Należą do nich:

- pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy,

- ich zastępcy,

- pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem,

- główny księgowy.

To zamknięty katalog, dlatego pracodawca nie może go rozszerzać lub zmniejszać wedle własnego upodobania. Zgodnie z wyrokiem SN z 3 kwietnia 2008 r. (II PK 288/07) podstawą określenia, czy dana osoba jest pracownikiem zarządzającym w imieniu pracodawcy zakładem, jest stwierdzenie występowania dwóch elementów: uprawnienia do dokonywania czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i pierwotny (wynikający z przepisów, a nie czynności prawnych uprawnionych podmiotów) charakter tego uprawnienia.

O przymiocie pracodawcy w jednostce decydują zatem regulacje dotyczące jej wewnętrznej organizacji. Do tej grupy pracowników zalicza się: osoby wchodzące w skład zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej oraz osoby zarządzające wyodrębnionymi ze struktury przedsiębiorstwa jednostkami takimi jak oddział. Z kręgu zarządzających zakładem w imieniu pracodawcy należy wyłączyć głównych specjalistów (menedżerów) kierujących zespołami komórek organizacyjnych, jak i członków rady nadzorczej spółki. Tak uznał SN w wyroku z 13 stycznia 2009 r. (I PK 131/08).

Szef pracuje jak inni

Kodeks pracy nie zawiera definicji kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych. Dlatego dla tej regulacji istotne jest wyodrębnienie komórki organizacyjnej oraz podstawowe znaczenie funkcji kierowniczych w obowiązkach pracownika. Zgodnie z wyrokiem SN z 13 stycznia 2005 r. (II PK 114/04) zakres zastosowania art. 135 k.p. nie obejmuje tych kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych zakładu, których obowiązki nie ograniczają się do organizowania kontroli i nadzorowania czynności pracowników podległej sobie komórki, lecz polegają na wykonywaniu pracy na równi z nimi. Zatem zwolnienie z obowiązku wypłacania nadgodzin nie obejmuje kierowników najniższego szczebla, mających niewielki wpływ na organizację pracy oraz wykonujących w zasadzie taką samą pracę jak ich podwładni.

Święto inaczej

Zgodnie z art. 151

4

§ 2 k.p. kierownikom jednostek organizacyjnych przysługuje wynagrodzenie oraz dodatek za pracę w nadgodzinach w wysokości określonej w art. 151

1

§ 1 k.p. Chodzi jednak o pracę wykonywaną w godzinach nadliczbowych przypadających w niedziele i święta, gdy nie otrzymali oni innego dnia wolnego od pracy. Prawo do wynagrodzenia i dodatku za nadgodziny nadano wyłącznie kierownikom wyodrębnionych jednostek organizacyjnych. Nie stosuje się go zatem do zarządzających zakładem pracy. Ponadto przywilej naliczania wynagrodzenia na tej podstawie nie przysługuje przy świadczeniu pracy w dni robocze, jak również w soboty.

—Klaudia Szkodzińska, radca prawny, kancelaria prawna Bernatowicz Komorniczak Mazur sp.p.