Zamówienia publiczne w Polsce i w całej Unii Europejskiej z roku na rok stają się coraz bardziej znaczącą częścią rynku i stanowią istotny segment konsumpcji dóbr ?i usług. Dla przedsiębiorców zamówienia publiczne są też często źródłem znacznej części ich dochodów. Dzięki nim utrzymują miejsca pracy ?i tworzą nowe. Wszelkiego rodzaju badania, w tym m.in. prowadzone przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, pokazują, że z roku na rok rośnie udział małych i średnich przedsiębiorstw w sektorze zamówień publicznych. Coraz więcej firm dostrzega korzyści z publicznych kontraktów i ?w związku z tym startuje w przetargach. Istota zamówień publicznych polega jednak na tym, że zamawiający wybiera najczęściej jedną firmę, która złożyła najkorzystniejszą ofertę, i to jej zleca realizację zamówienia. Wśród firm, które przegrały w przetargu, pojawia się zwykle w takiej sytuacji pytanie: czy wybór zamawiającego jest ostateczny czy też mają oni jeszcze jakieś możliwości podważenia rozstrzygnięcia?

Różne możliwości podważania decyzji

To, jakie kroki może podjąć niezadowolony z rozstrzygnięcia przetargu przedsiębiorca, zależy od przedmiotu i wartości prowadzonego postępowania. Przesłanki do wniesienia odwołania zależą bowiem od tego, czy w danym przypadku mamy do czynienia z tzw. zamówieniem unijnym czy też z zamówieniem poniżej progów unijnych >patrz ramka poniżej.

W przypadku zamówień unijnych – o wyższej wartości, firmy mają szersze możliwości podważania decyzji zamawiających. Mogą bowiem zaskarżyć odwołaniem każdą niezgodną z przepisami prawa zamówień publicznych czynność zamawiającego podjętą ?w postępowaniu o udzielenie zamówienia. Przedmiotem odwołania może być również zaniechanie czynności, do której zamawiający jest zobowiązany na podstawie obowiązujących przepisów.

W przypadku zamówień ?o niższych niż progi unijne wartościach startujące w nich firmy mają dużo mniejsze możliwości podważania decyzji zamawiającego. W takiej sytuacji mogą wnieść odwołanie wyłącznie od np. czynności zamawiającego:

Odwołania dotyczące innych zagadnień podlegają odrzuceniu.

Nie oznacza to jednak, że jeśli zamawiający dopuści się innych naruszeń, to firmy startujące w przetargu nie mają możliwości prawnych reagowania.

Informacje przesyłane do zamawiających

W takich sytuacjach wykonawca lub uczestnik konkursu może w terminie przewidzianym do wniesienia odwołania poinformować zamawiającego o niezgodnej z p.z.p. czynności podjętej przez niego lub zaniechaniu czynności, do której jest on zobowiązany, na które nie przysługuje odwołanie. Może to być np. informacja dotycząca niezgodnego z przepisami określenia przedmiotu zamówienia czy nieprawidłowej oceny oferty i błędnego wyboru tej najkorzystniejszej.

W przypadku uznania zasadności przekazanej informacji zamawiający powtarza czynność albo dokonuje czynności zaniechanej, informując o tym wykonawców w sposób przewidziany p.z.p. dla tej czynności – pisemnie bądź faksem za potwierdzeniem odbioru przez wykonawcę przekazywanej przez zamawiającego informacji. W takiej sytuacji uczestnikom postępowania nie przysługuje odwołanie – poza oczywiście ogólnymi przesłankami do wnoszenia odwołań przewidzianymi w art. 180 ust. 2 p.z.p.

Komu przysługuje ochrona prawna

Firma, która zdecyduje się na wniesienie odwołania, jeśli chce zrobić to skutecznie, musi spełnić określone wymagania wnoszenia tego środka zaskarżenia.

Przede wszystkim powinna wykazać, że posiada obecnie lub posiadała w przeszłości interes w uzyskaniu zamówienia. Musi też wykazać, że rzeczywiście lub potencjalnie poniosła lub mogła ponieść szkodę na skutek naruszenia przez zamawiającego p.z.p. Szkodą będzie uszczerbek majątkowy lub niemajątkowy, jakiego doznaje lub dozna poszkodowany wykonawca w wyniku określonego działania lub zaniechania zamawiającego. Pojęcie interesu prawnego należy oceniać nie tylko w aspekcie przepisów ustawy, lecz także pod kątem zgodności z całym systemem prawnym i zasadami współżycia społecznego. Wykazanie uszczerbku w interesie prawnym ciąży zawsze na stronie wnoszącej stosowny środek ochrony prawnej.

Należy zatem uznać, że środki ochrony prawnej przysługują każdemu potencjalnemu wykonawcy uczestniczącemu w postępowaniu, który na skutek naruszenia przez zamawiającego przepisu ustawy utracił szansę na uzyskanie zamówienia publicznego bądź nie przystąpił do udziału w postępowaniu o udzielenie takiego zamówienia. Mogą z nich skorzystać także uczestnicy konkursu oraz organizacje zrzeszające wykonawców wpisanych na listę organizacji uprawnionych do wnoszenia środków ochrony prawnej prowadzoną przez prezesa Urzędu Zamówień Publicznych.