Nie.

Z formalnego punktu widzenia pracodawca nie ma prawa żądać oświadczenia małżonki pracownika, że nie zamierza ona korzystać ze zwolnienia na dziecko. Ważne jest oświadczenie etatowca, że to on będzie korzystał z uprawnień rodzicielskich, w którym zadeklaruje, czy i jak zamierza korzystać z nich partnerka.

Jeśli pracownik ma dwoje dzieci z dwóch różnych związków, to powinien wskazać, że to on będzie korzystał z opieki nad dzieckiem, i określić, czy któraś z matek także chce wybrać to wolne. Tego typu wymóg może się znaleźć w regulaminie pracy.

Władza rodzicielska

Art. 188 kodeksu pracy przyznaje pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat prawo do dwóch dni zwolnienia od pracy w ciągu roku kalendarzowego, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Pracodawca nie ma prawa wnikać w sytuację rodzinną zatrudnionego. To pewne. Ale jednocześnie podwładny ubiegający się o wolne na dziecko powinien wykorzystać je zgodnie z jego celem.

Temu, kto ubiega się o wolne z art. 188 k.p., musi przysługiwać władza rodzicielska. Musi on też faktycznie uczestniczyć w wychowaniu dziecka. – Fakt, że ojciec ma zasądzone alimenty na dziecko czy z nim nie mieszka, nie przesądza o tym, że nie uczestniczy w jego wychowaniu. Jedynie gdyby ojciec w ogóle nie miał możliwości sprawowania opieki nad dzieckiem, należy przyjąć, że nie ma podstaw do udzielenia mu zwolnienia – twierdzi Katarzyna Pietruszyńska, radca prawny z Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy.

Dwa dni dla matki i ojca

Co to oznacza w praktyce? Brak wspólnego adresu ?z dzieckiem nie przesądza ?o niezasadności udzielenia wolnego. Pracownicy rozwiedzeni i żyjący w nieformalnych związkach mają takie same uprawnienia prawno-pracownicze z tytułu rodzicielstwa jak małżonkowie. Zasada niby jest prosta: dwa dni wolne w danym roku kalendarzowych ?z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 14 przysługuje każdej matce i ojcu z etatem niezależnie od tego, czy wychowują jedynaka, czy większą gromadkę. Trzeba jednak pamiętać, że zgodnie z art. 1891 k.p. z uprawnienia tego może korzystać tylko jedno z nich. To z kolei oznacza, że od ich suwerennej decyzji zależy, jak się podzielą tym uprawnieniem. Ich decyzją jest, czy całą pulę wykorzysta jedno z rodziców, czy podzielą się dniami wolnymi.

Wspólna decyzja

Jeżeli matka dziecka z pierwszego związku wykorzystała dwa dni wolnego, to ojcu nie będzie przysługiwało zwolnienie z tytułu wychowywania tego dziecka. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby wykorzystał wolne z tytułu wychowywania potomstwa z drugiego związku, jeśli nie wykorzysta ich partnerka.

Jeśli pracownik chce wziąć jeden dzień opieki na dziecko z pierwszego związku, a drugi na malucha z kolejnego małżeństwa, również ma do tego prawo. Oczywiście pod warunkiem, że przedstawi w kadrach oświadczenie, iż obie panie godzą się na taki podział zwolnienia na dziecko (po jednym dniu dla ojca i matki).

Przykład

Pan Paweł ma dwoje dzieci ?– syna z pierwszego, nieformalnego związku oraz córkę z małżeństwa z panią Dominiką. Jego żona nie pracuje na etacie, a więc nie korzysta z uprawnień pracowniczych, w tym z opieki nad dzieckiem. Chce je natomiast wykorzystać pan Paweł. W tym samym roku kalendarzowym wolne na syna wykorzystała już pierwsza partnerka pracownika. Czy w tej sytuacji pan Paweł może skorzystać ze zwolnienia? Czytając literalnie przepisy ?art. 188 i 1891 można dojść do wniosku, że nie, ponieważ limit przysługujący obojgu rodzicom dziecka (dzieci) został wykorzystany. Nie jest on bowiem zależny od liczby posiadanych dzieci, również z różnych związków. Jednak nie można zapominać o wykładni celowościowej. Należy przyjąć, ?że limit dwóch dni odnosi się osobno do każdego związku, ?z którego pochodzą dzieci. ?W przeciwnym wypadku dochodziłoby do sytuacji, ?w której wykorzystanie zwolnienia przez pierwszą partnerkę pozbawiłoby pracownika możliwości skorzystania z wolnego na dziecko pochodzące z drugiego związku. To zaś kłóci się z celem, jaki przyświecał ustawodawcy, gdy przyznawał rodzicom zwolnienie na opiekę nad dzieckiem oraz zasadami współżycia społecznego.

Jeśli zatem pracownik założył nową rodzinę, to prawo do wolnego na opiekę nad dzieckiem z tej rodziny jest niezależne od uprawnienia przysługującego na dziecko ?z pierwszego związku. Jednak udzielenie wolnego zależy od złożenia oświadczenia pracownika o zamiarze korzystania z uprawnień rodzicielskich, o których ?w art. 1891 k.p. Jeśli takie pismo wpłynie do kadr, szef nie ma prawnych możliwości podważania jego prawdziwości.