- Jestem wspólnikiem spółki jawnej. W celu zaciągnięcia pożyczki musimy wystawić weksel. Czy za takie zobowiązanie będzie odpowiadała nasza spółka, czy osobiście każdy ze wspólników, który na dokumencie się podpisze? A jeżeli takie zobowiązanie będzie traktowane jako samodzielne zobowiązanie spółki, to czy ja, jako jej udziałowiec, mogę dodatkowo poręczyć za zapłatę tego weksla?
– pyta czytelnik.
Po pierwsze, warto zauważyć, że każdy ze wspólników spółki jawnej, która należy do grupy spółek osobowych, odpowiada za jej zobowiązania. Jest to jednak tzw. odpowiedzialność subsydiarna, czyli pomocnicza. Jeszcze inaczej, taka odpowiedzialność na czarną godzinę, gdy sama spółka nie ma już z czego regulować swoich zobowiązań. No właśnie. Swoich zobowiązań, a nie jej wspólników.
W myśl kodeksu
Zgodnie bowiem z art. 8 § 1 kodeksu spółek handlowych (DzU z 2013, poz. 1030 ze zm.) spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Z kolei, tylko dla porządku, można jeszcze wskazać na treść art. 4 § 1 pkt 1, w myśl którego spółka osobowa oznacza: spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną. Nie ma więc żadnych wątpliwości, że spółka jawna, wobec pierwszego z zacytowanych przepisów, ma prawo we własnym imieniu zaciągać zobowiązania. A ponieważ artykuł ten nie wyklucza z tego zakresu zobowiązań wekslowych, to spółka taka może być wystawcą weksla, czyli stać się dłużnikiem wekslowym (zarówno wystawiając weksel własny, jak i dokonując akceptu weksla trasowanego). Jednocześnie może być także remitentem, czyli podmiotem uprawnionym do żądania zapłaty z weksla (wierzycielem). W przypadku wystawienia weksla jest to własne zobowiązanie spółki, a nie wspólników – osób fizycznych, które zgodnie z prawem reprezentacji miały możliwość skutecznego zaciągnięcia zobowiązania w jej imieniu. Oczywiście nie ma innego wyjścia i w praktyce to podpisy tych osób (wspólników) muszą znaleźć się na dokumencie. Jeśli chodzi o samą odpowiedzialność za zobowiązanie wekslowe, to sytuacja jest taka sama jak przy każdym innym zobowiązaniu spółki jawnej.
Subsydiarność
Zgodnie z art. 22 § 2 każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Istotny jest jednak także art. 31 kodeksu spółek handlowych. ?I tak, § 1 traktuje o tym, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (jest to właśnie subsydiarna odpowiedzialność wspólnika). Warto tylko pamiętać, że zasada ta nie stanowi przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Ponadto, w myśl § 3 subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań powstałych przed wpisem do rejestru. Podsumowując, spółka jawna może zaciągać zobowiązania wekslowe we własnym imieniu, a odpowiedzialność subsydiarna wspólników oznacza, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero w przypadku, gdy taka egzekucja z majątku samej spółki okaże się bezskuteczna. Innymi słowy za zobowiązanie wekslowe, jak każde inne, odpowiada spółka jawna. Jednak gdyby się okazało, że jest ona niewypłacalna, to wspólnik musi się liczyć z koniecznością zapłaty z własnego majątku.
Awal wspólnika
Poręczenie wekslowe (awal) jest instytucją prawa wekslowego, określoną przepisami zawartymi w art. 30–32 (DzU z 1936 r. nr 37, poz. 282 ze zm.). Jego celem jest dodanie dodatkowego zabezpieczenia na rzecz każdorazowego wierzyciela wekslowego, na wypadek gdyby nie nastąpiła zapłata ze strony dłużnika. Cytując przywołane przepisy: zgodnie z art. 30 zapłatę weksla można zabezpieczyć poręczeniem wekslowym co do całości sumy lub co do jej części. Poręczenie może dać osoba trzecia lub ta podpisana na wekslu. Osobą trzecią jest każdy, kto nie bierze udziału w stosunku wekslowym, a więc niepodpisany na wekslu. Jednak poręczenia może udzielić także osoba podpisana na tym dokumencie w innym charakterze. Taka możliwość występuje wówczas, gdy poręczenie zwiększa odpowiedzialność takiej osoby. A to oznacza, że poręczycielem nie może być wyłącznie wystawca weksla lub akceptant, ponieważ osoby te i tak w pełni odpowiadają przed dłużnikiem (oczywiście pomijamy tu kwestię braku zdolności do dokonywania czynności prawnych. Bez wątpienia osoba niepełnoletnia także nie mogłaby być poręczycielem wekslowym). Ponieważ, jak zostało zauważone, weksel wystawiony przez spółkę osobową jest jej własnym zobowiązaniem, a nie osobistym osób na dokumencie podpisanych (wspólników), nie ma przeszkód, aby wszyscy lub jedna z nich dodatkowo poręczyła za zapłatę sumy wekslowej. W analizowanym przypadku to nie wspólnik jest wystawcą weksla. Jest nim spółka jawna. Dlatego ma on prawo dokonać poręczenia wekslowego za spółkę jawną, której jest udziałowcem.
