Są to bon stażowy, szkoleniowy, zatrudnieniowy oraz na zasiedlenie >patrz tabela 2.

Przez 5 miesięcy 2012 r. w 23 powiatach w całej Polsce nowe rozwiązania testowano w programie pilotażowym „Twoja kariera – Twój wybór". Największym zainteresowaniem cieszył się wtedy bon stażowy oraz szkoleniowy.

Osobną instytucją od bonów jest refundacja kosztów poniesionych na składki na ubezpieczenia społeczne należne od pracodawcy za zatrudnienie osoby w wieku do 30 lat podejmującej pracę po raz pierwszy.

Indywidualny plan działania

Bony: szkoleniowy, stażowy, zatrudnieniowy, na zasiedlenie to formy pomocy adresowane do bezrobotnych do 30. roku życia. Przyznaje je starosta na wniosek bezrobotnego. Przyznanie trzech pierwszych rodzajów bonów odbywa się na podstawie indywidualnego planu działania (IPD). Natomiast bonu zasiedleniowego ustawa nie wiąże z IPD, ale z podjęciem przez bezrobotnego pracy albo uruchomieniem firmy poza miejscem dotychczasowego zamieszkania. Prawdopodobnie ustawodawca założył, że skoro niezależnie od przyjętego IPD bezrobotny zdobył pracę, to może otrzymać pomoc w przeprowadzce do miejsca pracy czy działania firmy.

To gwarancja

Bony szkoleniowe, stażowe, zatrudnieniowe mają termin ważności określony przez starostę. Ponieważ są rodzajem gwarancji, termin ten pozwala prowadzić negocjacje między bezrobotnym a pracodawcą (np. co do warunków umowy o pracę) oraz między starostą a pracodawcą (co do umowy, która będzie podstawą dopłaty do etatu).

Takiego terminu ważności nie ma bon na zasiedlenie. Przy tym instrumencie ustawodawca założył, że bezrobotny ma już zapewnioną umowę o pracę. Zamiast terminu ważności przepisy przewidują czas na dostarczenie dokumentów potwierdzających otrzymanie pracy.

Z waloryzacją

Przy bonie stażowym przepisy przewidują jego waloryzację. Zatrudniając po zakończeniu stażu bezrobotnego, pracodawca może otrzymać 1500 zł premii. Jej kwota będzie waloryzowana 1 czerwca o średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w poprzednim roku.

Waloryzacji podlegać będzie też kwota ryczałtu na koszty przejazdu do i z miejsca odbywania stażu, którą otrzymuje bezrobotny. Takiej waloryzacji przepisy nie przewidują wobec bonu szkoleniowego dla ryczałtów na koszty przejazdów na szkolenia oraz zakwaterowania, jeśli zajęcia odbywają się poza miejscem zamieszkania.

Niewiele powinności

Przy niektórych bonach uderzają niewielkie wymogi formalne. Przykładowo bon na zasiedlenie pozwala pokryć koszty przeprowadzki bezrobotnego w związku ze znalezieniem pracy poza swoim miejscem zamieszkania. Wydawałoby się, że warunkiem otrzymania bonu powinno być przedstawienie angażu oraz udowodnienie, że bezrobotny mieszka odpowiednio daleko od miejsca nowej pracy czy działania swojej firmy. Tymczasem te dokumenty przedstawia się już po otrzymaniu bonu.

W terminie do 30 dni od dnia otrzymania bonu na zasiedlenie bezrobotny powinien dostarczyć do PUP dokument potwierdzający podjęcie zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej oraz oświadczenie o spełnieniu warunku co do odległości lub czasu dojazdu.

Dodatkowo przepisy wprost określiły, że te dokumenty i oświadczenia wolno przekazać zarówno za pośrednictwem listu tradycyjnego, jak i w postaci elektronicznej na elektroniczną skrzynkę podawczą właściwego urzędu pracy. Ustawodawca przewidział, że skoro bezrobotny znalazł pracę na drugim krańcu Polski, nie należy go zmuszać do ciągłych przejazdów między nowym miejscem zamieszkania, a PUP tylko po to, aby złożyć w nim dokumenty.

Aby otrzymać bon szkoleniowy, bezrobotny musi uprawdopodobnić podjęcie zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej. Uprawdopodobnienie to mniejszy wymóg niż udowodnienie. ?W czasie realizacji projektu pilotażowego „Twoja kariera – Twój wybór" uprawdopodobnienie następowało przez:

- ?złożenie oświadczenia pracodawcy zawierającego deklarację zatrudnienia bezrobotnego po odbyciu szkolenia lub

- ?przedstawienie analizy ogłoszeń prasowych dotyczących ofert pracy lub

- ?powołanie się na wyniki badań wskazujących na to, jakie kwalifikacje są potrzebne na rynku pracy.

Z nowych przepisów wynika, że pracodawca może np. przekazać pracownikowi dokument wyrażający wstępne zainteresowanie zatrudnieniem go, gdy ten pozyska określone kwalifikacje. Nie musi jednak w sposób nieodwołalny zobowiązać się do jego zatrudnienia po ukończeniu szkolenia. Przyjęcie innej interpretacji przepisów ?o bonie szkoleniowym będzie ich restrykcyjną wykładnią.

Przy dofinansowaniu do „pierwszej pracy" i bonie zatrudnieniowym pracodawca nie zwraca wsparcia, gdy to bezrobotny rozwiązał umowę o pracę, pracodawca rozwiązał ją bez wypowiedzenia z winy pracownika lub wygasł stosunek pracy. Dodatkowo przy pierwszej pracy starosta ma prawo skierować na zwolnione stanowisko innego bezrobotnego i dopiero odmowa jego zaangażowania powoduje obowiązek zwrotu refundacji.