To instytucja PIP jest kojarzona zwykle, gdy chodzi o temat kontroli w zakresie prawa pracy, w tym szczególnie w kwestii bezpieczeństwa i higieny pracy. Jednak nadzór może być również sprawowany z poziomu zakładu pracy – w firmach, w których funkcjonuje społeczna inspekcja pracy.
Czytaj też:
Społeczny inspektor pracy - zakres uprawnień
Społeczna inspekcja pracy daje korzyść przy kontroli Państwowej Inspekcji Pracy
W praktyce w wielu obszarach kontrola społecznego inspektora pracy (SIP) może być znacznie bardziej efektywna od tej realizowanej przez organy państwowe. SIP jest bowiem „na miejscu" i może na bieżąco reagować na wszelkiego rodzaju uchybienia, w szczególności w obszarze technicznego bezpieczeństwa pracy. W interesie pracodawcy jest zatem dobra współpraca ze społeczną inspekcją pracy, co w praktyce może się przełożyć na organizację procesu pracy w pełni zgodną z przepisami prawa pracy.
Aby uświadomić sobie znaczenie i potencjalne korzyści płynące z funkcjonowania w firmie takiej inspekcji, należy się odwołać do przepisów ustawy z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 567 ze zm.). Katalog podstawowych kompetencji i zakresu działania społecznych inspektorów określa jej art. 4.
Przeważająca część zadań nałożonych ustawowo na społeczną inspekcję pracy dotyczy sfery bhp. Jednak przepisy dają jej możliwości kontrolne w zakresie całego obszaru prawa pracy.
Kwestie bezpieczeństwa...
Organizatorem procesu pracy jest pracodawca jako podmiot ponoszący ryzyko prowadzonej działalności. Rolą zatrudniającego jest więc organizowanie pracy w budynkach o należytym stanie technicznym, jak również wyposażanie pracowników w maszyny i urządzenia zapewniające im bezpieczeństwo. Te kwestie jak najbardziej może weryfikować społeczna inspekcja pracy.
SIP ma też prawo uczestniczyć w kontrolach przestrzegania w firmie przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego. Jego obowiązkiem jest również udział w czynnościach ustalających okoliczności i przyczyny wypadków przy pracy. Społeczna inspekcja powinna też brać udział w analizowaniu przyczyn powstawania wypadków przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe i inne schorzenia wywołane warunkami środowiska pracy oraz kontrolować stosowanie przez pracodawcę właściwych środków zapobiegawczych.
Kolejne istotne uprawnienia społecznej inspekcji pracy to uczestnictwo w przeglądach stanowisk pracy. Jeśli zachowanie pracownika wskazuje na niedostateczną znajomość przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także nieumiejętność wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie lub innych osób, SIP powinien zwrócić się do kierownika właściwej komórki organizacyjnej o czasowe odsunięcie takiej osoby od pracy i zapoznanie jej z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
... i inne zadania
Rolą SIP-a jest także kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym postanowień układów zbiorowych i regulaminów pracy, w szczególności w zakresie:
- bezpieczeństwa i higieny pracy,
- uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem,
- uprawnień młodocianych i osób niepełnosprawnych,
- urlopów i czasu pracy,
- świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Źródła prawa pracy stanowią bardzo bogaty zbiór przepisów. Społeczna inspekcja pracy ma więc bardzo szerokie kompetencje w zakresie kontroli ich przestrzegania.
Obopólne korzyści
Funkcjonowanie społecznej inspekcji pracy w zakładach pracy stanowi obopólną korzyść zarówno dla zatrudnionych, jak i pracodawcy. Osoby wykonujące pracę mogą czuć się pewniej w zakresie warunków pracy. Pracodawca, który umożliwia społecznym inspektorem pełną realizację i uprawnień, i obowiązków, znacznie zaś minimalizuje ryzyko ujawnienia nieprawidłowości w przypadku kontroli PIP.
Autor jest prawnikiem, ekspertem prawa pracy
