Bezpośrednio po podstawowym urlopie mama lub tata dziecka może kontynuować opiekę nad nim, wykorzystując dodatkowy urlop macierzyński. Przysługuje on zarówno pracownicy – matce malucha, jak i pracownikowi ojcu (art. 182

1

k.p.). Kodeksowy limit tego uprawnienia to 6 tygodni dla jedynaka i 8 tygodni przy bliźniakach i liczniejszym rodzeństwie.

To maksymalny wymiar tego wolnego. W przeciwieństwie do urlopu podstawowego o jego wykorzystaniu w całości decydują sami rodzice. Muszą jednak pamiętać o tym, że jeśli nie wybiorą pełnej puli, zamknie im to później drogę do nowego urlopu rodzicielskiego.

Zmiana opiekuna

Przepisy nie przewidują ani możliwości rezygnacji z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, udzielonego na podstawie art. 182

1

k.p. i art. 183 k.p., ani wymiany rodzica korzystającego z tego uprawnienia (gdy wniosek został złożony po upływie 14 dni po porodzie albo po przyjęciu dziecka na wychowanie lub gdy wniosek nie dotyczy pełnego wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego). Wówczas, mimo że dodatkowy urlop można wybierać na dwie raty, rodzice nie podmienią się obowiązkami w trakcie trwania tego wolnego. A to dlatego, że zarówno w art. 182

1

§ 7, jak i art. 183 § 4 zabrakło odniesienia do odpowiedniego stosowania art. 179

2

k.p. Jedynie w przypadku złożenia wniosku w trybie art. 179

1

k.p. można zrezygnować z dodatkowych tygodni macierzyńskiego czy wymienić się nimi.

Dwie części

Zatem jeśli mama zadeklarowała chęć wybrania 52 tygodni  rodzicielskiego wolnego, to wybierając dodatkowy macierzyński, może się tym uprawnieniem podzielić z ojcem dziecka (jednokrotnie, ale za to dowolnie). Zasada jest prosta – urlop można wykorzystać w dwóch, bezpośrednio po sobie następujących częściach. Każda z nich musi wynieść przynajmniej tydzień. Tego urlopu nie udziela się bowiem w dniach, a jedynie w tygodniach >patrz ramka „Reguły udzielania".

Zatem jedno z rodziców może skorzystać z tego urlopu jednorazowo albo w 2 częściach albo mogą się oni nim podzielić, tak aby każda z nich obejmowała pełne tygodnie. Podział na części nie musi oznaczać jego rozdzielenia między rodzicami. Także jedno z nich może wybrać ten urlop w dwóch bezpośrednio po sobie następujących częściach, a nie w jednej.

Nie ma znaczenia, które z rodziców skończyło podstawową część macierzyńskiego. Z urlopu tego może także skorzystać pracownik-ojciec dziecka, niezależnie od tego, czy brał część urlopu macierzyńskiego, czy nie.

Przykład

Po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego pani Katarzyna zrezygnowała z dalszej części tego urlopu. Końcowe 6 tygodni wziął pracownik ojciec dziecka. Rodzice uzgodnili, że tata przedłuży pobyt z synem o 3 tygodnie dodatkowego macierzyńskiego. Pracownica natomiast skorzysta z pozostałych 3 tygodni, a następnie pójdzie na urlop rodzicielski. Taki podział był możliwy, ponieważ pani Katarzyna kilka dni po narodzinach dziecka zadeklarowała, że wykorzysta pełną pulę rodzicielskich uprawnień i złożyła w kadrach wniosek o udzielenie jej dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a bezpośrednio po nim urlopu rodzicielskiego w trybie art. 1791 k.p.

Przykład

Pan Konrad nie był na urlopie macierzyńskim. 20-tygodniową całość wykorzystała żona. Rodzice uradzili, że dodatkowy macierzyński w pełni wybierze tata malucha. Pan Konrad może wziąć ten urlop bezpośrednio po wybraniu przez matkę urlopu macierzyńskiego. We wniosku składanym swojemu pracodawcy pracownik musi podać, kiedy żona zakończyła urlop macierzyński. Wybieranie pełnego wymiaru dodatkowego macierzyńskiego przez jednego z rodziców jest możliwe, bez względu na to, czy matka w ciągu 2 tygodni od narodzin dziecka złożyła wniosek o wykorzystanie rocznego rodzicielskiego, czy nie.

Przykład

Pani Monika wybrała 2 tygodnie macierzyńskiego przed porodem. Tydzień po porodzie złożyła wniosek o wykorzystanie całego 52-tygodniowego wolnego na dziecko. Po porodzie pracownica wybrała obowiązkową część macierzyńskiego (14 tygodni). Pozostałe 4 tygodnie wziął tata dziecka.

Rodzice mają pełną swobodę w wyborze najdogodniejszej formy skorzystania z dodatkowego wolnego macierzyńskiego. Cały ten urlop może wziąć pracownica lub pracownik – jednorazowo albo w 2 częściach. Mogą oni też podzielić między siebie to uprawnienie, np. po połowie (3 + 3) lub w inny sposób (np. 2 + 4). Jednak będzie to możliwe tylko wtedy, kiedy matka zadeklarowała chęć jego wybrania do 14 dni po porodzie.

Zaburzona ciągłość

Jeśli rodzice wybierają uprawnienia na raz (czyli w trybie art. 179

1

k.p.), wymiana nad kołyską może się dokonać w każdej chwili. Ale między tymi okresami nie może być ani jednego dnia przerwy. Zatem jeśli rodzice decydują się na taką zmianę, a na pierwszy (lub ostatni) dzień tygodnia opieki w kalendarzu przypada dzień wolny od pracy (niedziela czy święto), trzeba go uwzględnić we wniosku o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Przykład

Pani Agnieszka podstawowy urlop macierzyński pracownicy kończy 24 grudnia. Rodzice ustalili, że ojciec malucha wykorzysta cały przysługujący mu dodatkowy urlop macierzyński (6 tygodni), a później jeszcze 2 tygodnie urlopu ojcowskiego. Ponieważ między urlopem podstawowym a fakultatywnym nie może być ani jednego dnia przerwy, dodatkowe wolne musi rozpocząć się 25 grudnia (mimo, że jest to święto i dzień ustawowo wolny od pracy).

Jeśli po podstawowym urlopie macierzyńskim pracownica weźmie jakieś inne uprawnienie (np. 2 dni opieki nad dzieckiem czy urlop wypoczynkowy), nie będzie mogła skorzystać z dodatkowego 6-tygodniowego wolnego. Na szczęście odwołanie wybrania opieki nie jest trudne i nie wymaga zgody pracodawcy. Ta jest niezbędna przy zmianie terminu zaplanowanego wypoczynku.

Przykład

Urlop macierzyński pani Aleksandry kończy się 29 grudnia. Złożyła ona wniosek o 2 dni na opiekę (te dni niewykorzystane w roku kalendarzowym przepadają, nie przechodzą bowiem na rok następny), a później o 6 tygodni dodatkowego macierzyńskiego. Jeżeli jednak pracownica nie wycofa wniosku o opiekę (na 30 i 31 grudnia), nie będzie mogła wziąć dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Przerwie bowiem ciągłość między urlopem macierzyńskim a dodatkowym macierzyńskim. Automatycznie zamknie też sobie drogę do 26-tygodniowego urlopu rodzicielskiego.

Aby taki długi okres opieki nie przepadł, wnioskować o nią może ojciec dziecka. Oczywiście pod warunkiem, że ma zatrudnienie pracownicze. Jest jeszcze jedna możliwość – mama wykorzysta opiekę, a od 30 grudnia na dodatkowym urlopie będzie ojciec niemowlaka. Oba rozwiązania zapewniają ciągłość między podstawowym a dodatkowym urlopem macierzyńskim.

Tylko na piśmie

Od 17 czerwca 2013 r. obowiązuje nowy termin na złożenie wniosku o dodatkowy urlop macierzyński. Podwładny ma na to 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z niego (wcześniej było to 7 dni). Jeśli dotrzyma tego terminu, pracodawca musi zaakceptować taki wniosek. Ale jeżeli rodzic się spóźni, szef będzie mógł, ale nie musi, udzielić mu tego wolnego. Wszystko zależy od dobrej woli pracodawcy.

Jeśli pracownik osobiście nie składa pisma, ale wysyła je pocztą, musi pamiętać, że dla zachowania terminu nie jest istotna data nadania listu, ale data wpływu wniosku do pracodawcy.

Uwaga! Pracownik, który złoży wniosek z naruszeniem 14-dniowego terminu, ryzykuje, że nie będzie mógł wziąć dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a co za tym idzie – urlopu rodzicielskiego.

Przykład

Pani Karolina kończy urlop macierzyński 19 stycznia 2014 r. Aby skorzystać z dodatkowych 6 tygodni, musi złożyć wniosek o ten okres najpóźniej 5 stycznia. Oczywiście pracownica może takie pismo dostarczyć do kadr dużo wcześniej. Jeśli jednak złoży je z poślizgiem, np. 10 stycznia, szef nie będzie musiał go zaakceptować.

Na 14 dni przed datą startu dodatkowego urlopu macierzyńskiego pracownica musi dostarczyć wniosek o to wolne na piśmie. To wymóg kodeksowy, którego nie da się pominąć. Nie wystarczy zwykły e-mail czy esemes. Z art. 78 kodeksu cywilnego wynika, że do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Na równi z pisemnym oświadczeniem woli traktuje się te złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

Na wniosku złożonym e-mailowo siłą rzeczy pracownik nie może się własnoręcznie podpisać. Takiej parafki nie złoży także na faksie, który jest kopią pisma (kopią jest także treść wniosku i podpis osoby ubiegającej się o urlop).

Jeśli rodzic składa wniosek o dodatkowy macierzyński w trakcie korzystania z podstawowej części urlopu, podaje w nim, kiedy się ona kończy. Jeśli natomiast dodatkowy urlop macierzyński podwładny wybiera w 2 częściach, we wniosku powinien określić też termin zakończenia pierwszej części urlopu oraz liczbę tygodni, jakie ta część obejmuje, oraz okres dotychczas wykorzystanego urlopu. Chodzi o konieczność udokumentowania zachowania bezpośredniości (ciągłości) kolejnych urlopów i utrzymanie się w maksymalnym wymiarze dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Pod kroplówką

Jedynie w wyjątkowych okolicznościach możliwe jest, aby dodatkowy urlop wybrany został w inny sposób. Tak się stanie, gdy rodzic będący z pociechą w domu wymaga hospitalizacji. Wtedy na czas jego pobytu w szpitalu drugi z opiekunów może przejąć opiekę nad dzieckiem (art. 182

1

§ 7 k.p. w zw. z art. 180 § 6

1

– § 6

3

k.p.). Jeśli jednak współmałżonek nie ma etatu, urlop przepadnie. Nie ma bowiem możliwości jego zawieszenia.

Podobnie jest, gdy umrze rodzic opiekujący się maluchem. Wówczas drugi rodzic przejmuje niewykorzystaną część urlopu (art. 1821 § 7 k.p. w zw. z art. 180 § 7 k.p.) pod warunkiem, że jest na etacie.

Reguły udzielania

Udzielając dodatkowego urlopu macierzyńskiego, szef musi pamiętać o tym, że:

- przysługuje on jednorazowo albo w 2 częściach,

- nie mogą z niego skorzystać oboje rodzice w tym samym czasie,

- rodzice mogą wymienić się opieką/rodzic może zrezygnować z dalszej części tego urlopu w trakcie dodatkowego macierzyńskiego jeśli wszystkie uprawnienia wybierane są na raz, czyli wtedy, gdy matka po porodzie złożyła wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim dodatkowego urlopu macierzyńskiego i bezpośrednio po nim urlopu rodzicielskiego w trybie art. 1791 k.p.,

- udziela go w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, a nie na dzień lub dwa,

- nie może być ani jednego dnia przerwy między ostatnim dniem podstawowego, obligatoryjnego urlopu macierzyńskiego a pierwszym dniem dodatkowej opieki macierzyńskiej,

- robi to na wniosek pracownika o dodatkowy urlop złożony nie później niż 14 dni przed jego rozpoczęciem.