Art. 546 Kodeksu spółek handlowych stanowi, że „Za zobowiązania przypisane w planie podziału spółce przejmującej lub spółce nowo zawiązanej pozostałe spółki, na które został przeniesiony majątek spółki dzielonej, odpowiadają solidarnie przez trzy lata od dnia ogłoszenia o podziale. Odpowiedzialność ta jest ograniczona do wartości aktywów netto przyznanych każdej spółce w planie podziału". Zgodnie więc z regulacją kodeksową, zobowiązania spółek przypisane są w planie ich podziału.

Plan podziału zakłada przeniesienie majątku spółki dzielonej na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną. Podział obejmuje zarówno aktywa, jak i pasywa spółki. Jeżeli plan podziału przypisywać będzie jednej z wymienionych spółek zobowiązania, to spółka taka nie będzie ponosić  odpowiedzialności samodzielnie. Według przytoczonego przepisu istnieje bowiem odpowiedzialność solidarna spółek – dzielonej i nowo powstałych. Ratio legis tego rozwiązania polega na przeciwdziałaniu tworzenia tzw. centrum zysków i centrum strat – jakie oczywiście mogłyby po podziale spółki powstać.

Warto jednak pamiętać, o pewnych – kodeksowych ograniczeniach omawianej odpowiedzialności. Po pierwsze odpowiedzialność ta ograniczona jest do wartości aktywów netto przyznanych każdej spółce. Spółki ponoszą więc odpowiedzialność całym swoim majątkiem, ale wyłącznie w takim zakresie, w jakim zostały „wyposażone" w aktywa. Po drugie zaś, odpowiedzialność ta ma charakter czasowy, tzn. trwa wyłącznie trzy lata od dnia ogłoszenia o podziale spółki.

Przykład

Spółka A posiada  zobowiązania pieniężne w wysokości 100 tys. zł. Z dniem 1 stycznia 2013 r. uległa podziałowi na spółkę B i C. Plan podziału przypisał połowę zobowiązań na spółkę B i połowę na spółkę C. Pomimo przeprowadzenia podziału spółki A, przez następne trzy lata, tj. do 31 grudnia 2015 roku, będzie ona odpowiadała solidarnie ze spółkami B i C za przypisane im zobowiązania.

Przykład

Spółka A zostaje podzielona na spółki B i C. W wyniku podziału na rzecz spółki B przypisane zostają w planie podziału aktywa w wysokości 200 tys. zł oraz zobowiązania w wysokości 350 tys. zł. W takiej sytuacji wierzyciele spółki A, których zobowiązania zostały przypisane do spółki B, będą mogli przez trzy lata od dnia przeprowadzenia podziału dochodzić swoich roszczeń zarówno od spółki A, jak i spółki B, z zastrzeżeniem, iż w stosunku do spółki B ich roszczenia będą ograniczone do wartości przypisanych spółce aktywów, tj. 200 tys. zł.

Niezależnie od odpowiedzialności solidarnej, o której mowa powyżej, ochrona wierzycieli została rozciągnięta na wierzycieli spółki dzielonej oraz spółki przejmującej, jeśli zgłosili oni żądania zabezpieczenia swoich roszczeń. Zgodnie bowiem z dalszą częścią art. 546 k.s.h. „Wierzyciele spółki dzielonej oraz spółki przejmującej, którzy zgłosili swoje roszczenia w okresie między dniem ogłoszenia planu podziału a dniem ogłoszenia podziału i uprawdopodobnili, że ich zaspokojenie jest zagrożone przez podział, mogą żądać, aby sąd właściwy według siedziby odpowiednio spółki dzielonej albo spółki przejmującej udzielił im stosownego zabezpieczenia ich roszczeń, jeżeli zabezpieczenie takie nie zostało ustanowione przez spółkę uczestniczącą w podziale".

Przepis ten mówi więc o roszczeniach ograniczonych czasowo, tj. zgłoszonych między dniem ogłoszenia planu podziału a dniem ogłoszenia podziału. W tym, zakreślonym ustawowo terminie, wierzyciele muszą zgłosić swoje roszczenia oraz uprawdopodobnić zagrożenie zaspokojenia swoich wierzytelności wskutek podziału spółki.

Przykład

Pan Kowalski, wierzyciel spółki A, która podzieliła się na spółki B i C, postanowił po ogłoszeniu planu podziału spółki A zgłosić swoje roszczenie o zapłatę 10 tys. zł. Zdaniem pana Kowalskiego, wskutek podziału spółki A, spłata  tej należności jest zagrożona. Dowodem uprawdopodabniającym  to ryzyko może być zamiar zbycia przejętego przez spółki B i C majątku. W takiej sytuacji wierzytelność pana Kowalskiego powinna zostać zabezpieczona.

Zabezpieczenia takie mogą mieć – zarówno formę zabezpieczeń osobistych, jak i rzeczowych.  Jej wybór zależeć będzie przede wszystkim od woli stron, rodzaju i rozmiaru prowadzonej przez spółkę/i działalności, jak również od sytuacji kontrahentów spółki oraz wielkości roszczeń, które objęte zostaną zabezpieczeniem.

W przypadku, gdyby stosowne zabezpieczenie nie zostało ustanowione przez spółkę uczestniczącą w podziale, to wierzyciele, którzy zgłosili swoje roszczenia we właściwym okresie, a ponadto uprawdopodobnili, że ich zaspokojenie jest zagrożone przez podział spółki, mogą żądać, aby sąd właściwy według siedziby spółki dzielonej przejmującej albo spółki przejmującej udzielił im stosownego zabezpieczenia roszczeń. Zabezpieczenia dokonuje sąd powszechny w postępowaniu zabezpieczającym.

—Łukasz Bernatowicz, radca prawny

—Krzysztof Gładych, radca prawny, Kancelaria Radców Prawnych i Doradców Podatkowych Bernatowicz Komorniczak Mazur sp.p.