Otwarcie likwidacji stanowi początek procesu likwidacyjnego, który zmierza do definitywnego rozwiązania spółki. Następuje ono z dniem uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd, powzięcia przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółki lub zaistnienia innej przyczyny jej rozwiązania.

Jednak wydanie orzeczenia przez sąd nie jest jednoznaczne z otwarciem likwidacji, gdyż skutek otwarcia zachodzi dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia. W k.s.h. unormowane są cztery sposoby ustanowienia likwidatorów:

- w umowie spółki, wskazując wprost osoby w sposób imienny oraz ich liczbę, przez określenie funkcji albo trybu ich powołania; np. likwidatorami są prezes i wiceprezesi, likwidatorów wyznacza rada nadzorcza lub wspólnicy, którzy mają ponad 15 proc. udziałów;

- uchwałą wspólników, przewidującą ustanowienie likwidatorów według wyżej podanych możliwości;

- z mocy prawa stają się nimi członkowie zarządu, w przypadku, gdy ani umowa spółki, ani uchwała wspólników nie stanowi inaczej;

- mocą orzeczenia sądu rozwiązującego spółkę, zgodnie z art. 276 § 3 k.s.h.

Co po przyjęciu uchwały

W przypadku powzięcia uchwały przez wspólników spółki otwarcie likwidacji następuje automatycznie. Jednak podjęcie czynności przez likwidatorów możliwe jest po ich ustanowieniu, które następuje po dokonaniu wpisu do rejestru.

Zgodnie z art. 277 k.s.h., do sądu rejestrowego należy zgłosić: otwarcie likwidacji, nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany. Informacje te należy zgłosić nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki.

Prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia dotyczy każdego z likwidatorów. Wniosek o wpis otwarcia likwidacji należy złożyć w ciągu siedmiu dni od dnia zaistnienia przyczyny rozwiązania spółki. Ponadto do zgłoszenia należy dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów likwidatorów. Wpis likwidatorów ustanowionych przez sąd i wykreślenie likwidatorów przez sąd odwołanych następuje z urzędu.

Sposób odwołania likwidatorów zależy od sposobu ich ustanowienia lub postanowień zawartych w umowie spółki. W przypadku, gdy są oni ustanowieni wolą wspólników lub gdy umowa spółki nie zawiera odpowiednich postanowień, odbywa się to uchwałą wspólników. Kompetencję do odwołania likwidatorów posiada również sąd rejestrowy. W przypadku, gdy sam ich ustanowił oraz z ważnych powodów, gdy osoby, które mają interes prawny, złożą taki wniosek.

Osobami, które są legitymowane do żądania odwołania i ustanowienia nowych likwidatorów są: wspólnicy, spadkobiercy wspólników, zastawnicy, użytkownicy udziałów, wierzyciele osobiści wspólnika, którzy uzyskali zajęcie jego udziału, syndyk masy upadłościowej wspólnika, współuprawnieni z udziału.

Wezwanie wierzycieli

Likwidatorzy powinni ogłosić o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji, ogłoszenia są publikowane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, a także w inny sposób, gdy umowa spółki tak stanowi. W ogłoszeniu likwidatorzy wzywają wierzycieli do zgłoszenia swoich wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia tego ogłoszenia.

Zgodnie z art. 280 k.s.h. do likwidatorów stosuje się przepisy dotyczące członków zarządu. Jednak stosowanie przepisów o zarządzie ulega modyfikacjom przez wzgląd na odmienną sytuację spółki w likwidacji. Likwidatorzy w odróżnieniu od zarządu nie są organem spółki, lecz pełnią rolę przedstawicieli ustawowych. Różnice występują m.in. w sposobie powołania i odwołania likwidatora. Duży wpływ na działanie likwidatorów ma również sąd rejestrowy.

Przykład

- Art. 210 k.s.h. dotyczy również oświadczeń woli składanych przez strony w ramach innych stosunków obligacyjnych niż umowa zawarta pomiędzy członkiem zarządu a spółką. Wobec odesłania zawartego w art. 280 k.s.h. należy uznać, że odnosi się to również do stosunku pomiędzy likwidatorem a spółką w likwidacji.

Wyrok Sądu Najwyższego z 27 stycznia 2010 r., II CSK 301/09.

- Art. 116 ustawy Ordynacja podatkowa nie stanowi podstawy do objęcia odpowiedzialnością podatkową osób trzecich również innych osób zarządzających majątkiem spółki, jak likwidatorzy lub syndycy.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 24 października 2006 r., I SA/Po 296/06.

Bilans otwarcia

Likwidatorzy sporządzają bilans otwarcia likwidacji, który składają zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia. Celem bilansu jest dokonanie rzeczywistej oceny aktywów, którymi dysonuje spółka, dlatego też w bilansie likwidacyjnym składniki aktywów uwzględnia się według ich wartości zbywczej.

Głównym zadaniem likwidatorów są czynności związane z przeprowadzeniem likwidacji, a więc zmierzające do zakończenia bytu spółki. Do czynności likwidacyjnych k.s.h. zalicza zakończenie interesów bieżących spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki.

Bez nowych zadań

Wszczęcie nowych interesów może zaistnieć tylko wówczas, gdy to jest potrzebne do ukończenia spraw w toku. Przepis art. 282 k.s.h. wprowadza ograniczenie dotyczące upłynniania majątku spółki w postaci nieruchomości. Mogą one być zbywane tylko w drodze licytacji mającej charakter publiczny. Z wolnej ręki nieruchomości można zbyć wyłącznie, gdy wspólnicy podejmą uchwałę o takim zbyciu i określą cenę zbycia.

Likwidatorzy ponoszą odpowiedzialność cywilną określoną w art. 291, 293, 299 ksh (stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z 28 stycznia 2010 r., III CZP 91/09).

W postępowaniu likwidacyjnym w stosunkach wewnętrznych likwidatorzy podlegają wspólnikom na podstawie podejmowanych większością głosów uchwał. Polecenia wydane przez pojedynczych wspólników nie wiążą likwidatorów. Jeżeli likwidatorów ustanowił sąd, to obowiązani są stosować się do jednomyślnych uchwał, powziętych przez wspólników oraz przez osoby, które mając interes prawny, doprowadziły do ustanowienia likwidatorów przez sąd.

W granicach swoich kompetencji likwidatorzy mają prawo prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki. Ograniczenia kompetencji likwidatorów nie mają skutku prawnego wobec osób trzecich.

Wobec osób trzecich działających w dobrej wierze czynności podjęte przez likwidatorów uważa się za czynności likwidacyjne. Ograniczenie kompetencji należy odnosić zarówno do czynności reprezentacyjnych, jak i prowadzenia spraw. W tym pierwszym przypadku chodzi o zasadę, że nie można ograniczać ze skutkiem zewnętrznym prawa do reprezentowania spółki.

Przykład

Odstępstwem od przedstawionej zasady reprezentacji jest przypadek, gdy jeden z likwidatorów przystąpił do strony powodowej w charakterze interwenienta ubocznego, gdyż w tym przypadku likwidatorzy nie mogą reprezentować spółki w tej sprawie.

Wyrok Sądu Najwyższego z 17 marca 2010 r. II CSK 511/09).

Do czynności likwidacyjnych zalicza się zakończenie interesów bieżących spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki

—Łukasz Bernatowicz, radca prawny,

—Klaudia Szkodzińska, prawnik

Kancelaria Radców Prawnych i Doradców Podatkowych Bernatowicz Komorniczak Mazur sp.p.