Za kilka dni Święta Wielkanocne. Choć przypadają na niedzielę oraz poniedziałek, to dla wielu osób zaczynają się już w Wielki Czwartek. Pracodawca może udzielić zatrudnionym czasu wolnego w dniu bezpośrednio poprzedzającym święta lub od razu po nich. Czy za te godziny powinien im zapłacić, czy też może polecić jego odpracowanie? A może dopuszcza się, żeby pracownicy, na polecenie zwierzchnika, wzięli na te dni urlop wypoczynkowy?
Dzień przed lub po
Choć faktycznie święta rozpoczynają się w Niedzielę Wielkanocną (31 marca br.), pracodawca może zwolnić załogę z części dnia pracy już w piątek. Dzięki temu pracownicy zyskają czas na przygotowania do świąt, tak żeby je potem spokojnie spędzić.
Przykład
Wcześniej do domu
W spółce zatrudniającej pracowników w podstawowym systemie czasu pracy, wykonujących swoje obowiązki od poniedziałku do piątku od 9 do 17, postanowiono, że w Wielki Piątek wszyscy mogą zakończyć pracę już o 13. W ten sposób umożliwiono im zrobienie brakujących świątecznych zakupów lub w inny sposób przygotowanie się do zbliżających uroczystości.
W niektórych firmach pracodawcy nie poprzestają na udzieleniu kilku godzin wolnych w Wielki Piątek. Zwalniają zatrudnionych z całego dnia pracy.
Przykład
BRAK EFEKTYWNOŚCI
Pracownikom biura rachunkowego, które jest czynne od poniedziałku do piątku, szef udzielił wolnego w przedświąteczny piątek. Pracodawca uznał bowiem, że w tym dniu i tak wszyscy bardziej myślą o zbliżających się świętach niż o wykonywaniu pracy.
To jednak też nie wszystko. Są bowiem i tacy pracodawcy, którzy dają zatrudnionym wolne również w poświąteczny wtorek – tak żeby mogli odpocząć po pełnych rodzinnych odwiedzin dniach i spokojnie przystąpić do pracy.
Przykład
Duża odległość
Przełożony stojący na czele dużej firmy audytowej postanowił, że wtorek po świętach jest dla wszystkich dniem wolnym. Większość pracowników, którzy mieszkają poza Warszawą, gdzie mieści się siedziba firmy, na wtorek nie zdążyłoby wrócić do pracy.
Osoby te chciały skorzystać z urlopu wypoczynkowego. Dlatego pracodawca doszedł do wniosku, że praca w tym dniu byłaby bardzo zdezorganizowana. Brakowałoby również wielu kierowników. Co za tym idzie, lepiej żeby ten dzień był dla wszystkich wolny od pracy.
Na koszt szefa...
Udzielając pracownikom części lub całego dnia wolnego bezpośrednio przed lub po świętach, pracodawca musi mieć świadomość, że robi to na swój koszt. Za niedopracowany czas zatrudnieni mają prawo do wynagrodzenia. Mimo że nie wypracują pełnego obowiązującego ich wymiaru czasu pracy, pracodawca musi im wypłacić pełną miesięczną pensję.
Przykład
Pełna wypłata
Pracodawca udzielił pracownikowi wynagradzanemu miesięczną stawką w wysokości 3000 zł czasu wolnego od 12 do 16 w Wielki Piątek. Normalnie osoba ta powinna pracować w tym dniu od 8 do 16.
Na skutek tej decyzji pracownik nie dopracuje w marcu czterech godzin z obowiązującego go wymiaru czasu pracy. Mimo to ma prawo do pełnej pensji za marzec w wysokości 3000 zł. Niedopracowanie wynikało bowiem z decyzji szefa.
Za niedopracowany czas pracownik musi otrzymać pieniądze również wtedy, gdy jego wynagrodzenie zostało określone stawką godzinową. Obok pensji za przepracowany czas musi otrzymać też pieniądze za czas wolny udzielony mu przed świętami lub bezpośrednio po nich.
Przykład
Stawka godzinowa
Zgodnie z umową o pracę pracownik jest wynagradzany stawką 10 zł za godzinę. W związku z tym, że cała firma nie funkcjonowała w Wielki Piątek, a pracodawca udzielił wszystkim zatrudnionym dnia wolnego, pracownik zamiast wypracować w marcu 168 godzin, przepracował o osiem godzin mniej. Ponieważ wynikało to z decyzji pracodawcy, za marzec ma prawo do pensji w wysokości 1680 zł (10 zł x 168 godz.).
...albo do odrobienia
Udzielając czasu wolnego na część przedświątecznego piątku pracodawca może postanowić, że pracownicy ten czas odpracują. Takie rozwiązanie jest prawnie dopuszczalne, ale w praktyce najczęściej niemożliwe.
Czas wolny można bowiem odpracować tylko w taki sposób, aby nie naruszało to żadnych przepisów z zakresu czasu pracy. Z tego powodu nie jest to możliwe w podstawowym systemie czasu pracy.
Przykład
Krótsza dniówka
Pracownicy wykonują swoje obowiązki od poniedziałku do piątku od 8 do 16. W Wielki Piątek pracodawca zwolnił wszystkich z pracy o 14. Postanowił jednak, że każda osoba dopracuje te dwie godziny w Wielki Czwartek.
Takie rozwiązanie jest niedopuszczalne – spowoduje bowiem powstanie godzin nadliczbowych z przekroczenia dobowej normy czasu pracy w takim dniu.
Odpracowanie czasu wolnego jest natomiast możliwe w równoważnym systemie czasu pracy. Tu jednak trzeba pamiętać, aby czas odpracowywany nie przekroczył łącznie z czasem planowanym 12 godzin w danej dobie. Jest to bowiem maksymalna dopuszczalna granica dobowego wymiaru czasu pracy w tym systemie.
Przykład
Norma dobowa
Pracownik zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy wykonuje swoje obowiązki na 4- lub 12-godzinnych zmianach, które wynikają z tworzonych przez pracodawcę harmonogramów.
W Wielki Piątek, mimo że miał zaplanowaną pracę w wymiarze 12 godzin, pracodawca zdecydował, że może zakończyć obowiązki po czterech godzinach.
Aby nie płacić pracownikowi za niedopracowane godziny, zlecił mu, żeby je dopracował w 4-godzinnym dniu pracy przypadającym w Wielkim Tygodniu (łącznie wtedy będzie pracował 12 godzin). Takie rozwiązanie jest dopuszczalne, gdyż nie narusza żadnych przepisów z zakresu czasu pracy.
Podobnie pracodawca może zdecydować o odpracowaniu udzielonego całego Wielkiego Piątku lub poświątecznego wtorku. Jednak termin ten (co zresztą dotyczy również odpracowywania czasu wolnego udzielonego w Wielki Piątek) musi przypadać w tym samym okresie rozliczeniowym, co udzielony w związku ze świętami dzień wolny.
Przykład
Ten sam okres rozliczeniowy
Pracodawca, którego pracownicy zatrudnieni są w podstawowym systemie czasu pracy i wykonują swoje obowiązki od poniedziałku do piątku w czteromiesięcznym okresie rozliczeniowym, postanowił, że wszyscy zatrudnieni mają wolny Wielki Piątek.
Jednocześnie polecił im, aby ten dzień odpracowali w sobotę 6 kwietnia. Takie rozwiązanie jest dopuszczalne. Odpracowanie nie naruszy bowiem żadnego przepisu z zakresu czasu pracy (w tym przede wszystkim przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy) oraz będzie przypadało w okresie rozliczeniowym, w którym został udzielony dzień wolny.
Przykład
We właściwym czasie
Pracownik zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy, wykonuje swoje obowiązki na 12-godzinnych zmianach w trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym. W Wielki Piątek, mimo że miał zaplanowaną pracę na 12 godzin, pracodawca zdecydował, że ten dzień będzie miał wolny. Polecił mu jednak, aby odpracował go 5 kwietnia.
Takie rozwiązanie jest niedopuszczalne – 5 kwietnia wykracza bowiem poza okres rozliczeniowy, w którym pracownik otrzymał dzień wolny. Zgodnie z przepisami pracodawca mógł polecić odpracowanie godzin np. w przedświąteczny poniedziałek, kiedy pracownik, zgodnie z obowiązującym grafikiem, miał mieć dzień harmonogramowo wolny od pracy.
Urlop tylko na wniosek
Niektórzy pracodawcy chcący udzielić pracownikom dnia wolnego w Wielki Piątek, zdają sobie sprawę z tego, że późniejsze jego odpracowanie będzie – co do zasady – niemożliwe, bo np. wykroczy poza okres rozliczeniowy lub spowoduje naruszenie zapisów regulaminu pracy.
Aby jednak doprowadzić do zamierzonego celu, polecają pracownikom wypełnienie na ten dzień wniosków urlopowych. Takie rozwiązanie jest jednak dopuszczalne tylko wtedy, gdy wola wykorzystania urlopu w tym dniu leży również po stronie pracowników.
Przykład
Nic na siłę
Pracownicy są zatrudnieni w podstawowym systemie czasu pracy w trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym.
Zgodnie z zapisami regulaminu pracy wykonują swoje obowiązki od poniedziałku do piątku, a sobota jest dla nich dniem wolnym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Ze względu na postanowienia regulaminu pracy pracodawca nie może polecić zatrudnionym odpracowania wolnego Wielkiego Piątku w żadną sobotę.
Postanowił więc, że skoro i tak w tym dniu pracownicy będą bardziej skupieni na świętach niż na pracy, zobowiąże ich do skorzystania z urlopu wypoczynkowego w tym dniu. Takie rozwiązanie jest możliwe tylko wtedy, gdy podwładni będą chcieli takie wnioski złożyć.
Jeśli którykolwiek z nich nie wyrazi woli wystąpienia o urlop wypoczynkowy w tym dniu, pracodawca może udzielić mu płatnego dnia wolnego lub postanowić, że w tym dniu będzie normalnie wykonywał pracę.
Uwaga na sobotę
Chcąc polecić odpracowanie wolnego udzielonego w związku ze świętami w innym terminie, trzeba zwrócić szczególną uwagę na zapisy regulaminu pracy dotyczące dni pracy.
Jeśli jest w nich zapis, zgodnie z którym „praca wykonywana jest od poniedziałku do piątku" lub „sobota jest dniem wolnym wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy", to polecenie pracy w tych dniach jest dopuszczalne tylko w szczególnych okolicznościach uzasadniających pracę nadliczbową.
Nie można jej zlecić w celu odpracowania dnia wolnego udzielonego w związku ze świętami.
