Kodeks pracy zawiera zamknięty katalog kar porządkowych. Obejmuje on upomnienie, naganę oraz karę pieniężną. Dwie pierwsze pracodawca może wymierzyć za nieprzestrzeganie przez zatrudnionego ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bhp i przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania absencji. Natomiast za:

- naruszenie przepisów bhp lub przeciwpożarowych,

- opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,

- stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości bądź spożywanie alkoholu w czasie pracy

można również zastosować karę pieniężną (art. 108 § 1 i 2 kodeksu pracy).

Po nienagannym roku...

Zatarcie kary porządkowej – a więc uznanie jej za niebyłą – następuje co do zasady po roku nienagannej pracy zatrudnionego. Termin ten liczy się od dnia doręczenia pracownikowi zawiadomienia o ukaraniu. Kończy się on z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca (art. 112 kodeksu cywilnego w zw. z art. 300 k.p.).

Po upływie rocznego terminu ukaranie uważa się za niebyłe z mocy samego prawa. Do zatarcia nie jest zatem wymagany wniosek.

Czytaj także: Po zatarciu kary porządkowej pracownika nowa numeracja akt

Pojęcie „nienaganność" – na gruncie art. 113 k.p. – należy interpretować jako nieukaranie etatowca nową karą porządkową w ciągu roku od chwili poprzedniego ukarania.

... albo wcześniej

Zatarcie kary przed upływem roku jest możliwe tylko wówczas, gdy pracodawca tak postanowi – na podstawie własnego przekonania albo uwzględniając wniosek zakładowej organizacji związkowej reprezentującej ukaranego (art. 113 k.p.). Ustawodawca nie przewidział dla wniosku organizacji związkowej o zatarcie kary żadnej szczególnej formy. Zazwyczaj jednak ma on postać pisemną – patrz wzór wniosku zoz o wcześniejsze zatarcie kary porządkowej.

Pracownik nie posiada inicjatywy w wystąpieniu z takim wnioskiem. Nie ma jednak przeszkód, aby poprosił przełożonego o rozważenie wcześniejszego zatarcia ukarania.

Natomiast w świetle uchwały Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2002 r. (III PZP 10/02) „dopuszczalne jest orzekanie o uchyleniu kary porządkowej, która w toku postępowania sądowego została uznana za niebyłą z mocy samego prawa".

Uznanie pracodawcy

Pracodawca nie jest związany wnioskiem organizacji związkowej o zatarcie ukarania pracownika. W razie odmowy jego uwzględnienia, nie musi też uzasadniać swojej decyzji.

Podobnie nie jest zobligowany do wskazywania powodów, dla których z własnej inicjatywy uznał karę za niebyłą przed upływem rocznego terminu.

Czyszczenie akt

Zatarcie upomnienia, nagany albo kary pieniężnej obliguje pracodawcę do usunięcia odpisu zawiadomienia o ukaraniu z akt osobowych podwładnego (z ich części D – § 3 pkt 4 rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej; DzU poz. 2369; dalej: rozporządzenie). W związku z usunięciem z akt osobowych pracownika odpisu zawiadomienia o ukaraniu, usuwa się całą wydzieloną część dotyczącą danej kary (§ 4 ust. 3 rozporządzenia).

Pracodawca ma obowiązek „wyczyścić" akta z informacji o ukaraniu także w razie prawomocnego uchylenia kary porządkowej przez sąd albo w wyniku uwzględnienia sprzeciwu etatowca przez pracodawcę.

Niezależnie od powyższego, sąd pracy, na żądanie podwładnego, może nakazać pracodawcy usunięcie dowodów istnienia zatartej kary porządkowej.

Należy uznać, że już dzień po zatarciu kary akta osobowe etatowca powinny być „czyste". W przeciwnym wypadku, gdy o tym zaniechaniu dowie się PIP, będzie mogła wydać pracodawcy polecenie usunięcia z teczki personalnej pracownika wszelkich informacji o nałożeniu na niego kary porządkowej (art. 11 pkt 8 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy).

Autorka jest adwokatem

Odszkodowanie za wpisy

Jeżeli pracownik doznał szkody z tytułu nieusunięcia przez zatrudniającego informacji o ukaraniu, przysługuje mu roszczenie o odszkodowanie (art. 471 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Jeżeli zatem pracownik np. zapłaci prawnikowi, aby ten, w jego imieniu, podjął stosowne kroki i zażądał od opornego pracodawcy usunięcia informacji na ten temat, wówczas szkodą będzie wysokość honorarium fachowego pełnomocnika. Podwładny będzie mógł dochodzić zwrotu tych kosztów od pracodawcy.