Osoba wykonująca na terenie Polski umowę-zlecenie objęta jest obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Tak wskazuje art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).
Natomiast jej art. 18 ust. 3 wskazuje, że podstawą wymiaru do naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne takich osób jest przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu wykonywania umowy-zlecenia – jeżeli w takiej umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.
Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że zleceniobiorca wykonujący umowę cywilną w Polsce podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, a składki należy opłacić od przychodu uzyskanego przez niego z tej umowy. Co jednak w przypadku, gdy zostanie on wysłany np. za granicę w celu wykonania tam pracy?
To nie stosunek pracy
Jeżeli podczas pracy poza granicami Polski zleceniobiorca nadal podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego (potwierdzeniem tego faktu jest wydany przez ZUS formularz A1), to podstawę wymiaru składek można ustalać tak samo jak dla pracownika wysłanego w podróż służbową za granicę.
Umożliwia to zmienione od 1 sierpnia 2010 r. rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Znowelizowany wówczas § 5 ust. 2 tego rozporządzenia stanowi, że jego § 2 – 4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek m.in. osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Do zleceniobiorców można zatem stosować m.in. § 2 ust. 1 pkt 15 tego rozporządzenia, który mówi, że ze składek zwolnione są diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika do wysokości, jaka przysługuje pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na terenie kraju lub poza jego granicami.
Czy to podróż?
W jaki jednak sposób zleceniobiorca może się znajdować w podróży służbowej, skoro pojęcie takiej podróży jest związane ze sferą stosunku pracy? Ten zaś uregulowany jest przez kodeks pracy, który nie ma zastosowania do umów cywilnoprawnych. Art. 775 § 1 k.p. zobowiązuje pracodawcę do wypłacania należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową wyłącznie pracownikom wykonującym na jego polecenie zadanie służbowe poza siedzibą pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy.
Należności te określają dwa rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2002 r. – jedno w sprawie podróży na terenie kraju, a drugie poza jego obszarem (odpowiednio DzU nr 236, poz. 1990 i poz. 1991). Należnościami tymi są diety oraz zwrot kosztów przejazdów i dojazdów, noclegów oraz innych wydatków określonych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb.
Umowa-zlecenie jest umową prawa cywilnego, uregulowaną przez przepisy kodeksu cywilnego. Cechą stosunków cywilnoprawnych jest swoboda zawierania umów, polegająca na tym, że strony mają dowolność w określeniu przysługujących im na podstawie umowy praw i ciążących na nich zobowiązań.
Wynika to z art. 353 k.c. W świetle tego przepisu strony zawierające umowę cywilnoprawną mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z przepisu art. 742 k.c. wynika natomiast, że dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki związane z należytym wykonaniem zadań.
Swoboda ustaleń
W związku z powyższym zleceniodawca może zobowiązać się do wypłacenia zleceniobiorcy nie tylko wynagrodzenia, ale również innych świadczeń związanych z wykonaniem umowy. Mogą to być też dodatkowe (tzn. inne niż wynagrodzenie) kwoty pieniężne, należne za każdy dzień pracy za granicą, w wysokości określonej w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2002 r.
Tym samym zleceniodawca wypłaci „diety”, które jednak nie są dietami w ścisłym tego słowa znaczeniu, gdyż nie są wypłacane pracownikowi. Skoro jednak § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. ma zastosowanie do zleceniobiorcy, to tym samym należy uznać, że takie „diety” nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Przykład
Zleceniodawca wysyła z Polski do Niemiec zleceniobiorcę na dwa miesiące w celu wykonania zawartej umowy-zlecenia. Wynagrodzenie zostało określone w kwocie 2000 zł za miesiąc.
W umowie zleceniodawca zobowiązał się również do wypłacenia dodatkowych kwot („diet”) wynoszących 42 euro za każdy dzień pracy w Niemczech (taką wysokość diety z tytułu podróży służbowej do Niemiec przewiduje rozporządzenie z 19 grudnia 2002 r.).
Jeżeli do ustalenia podstawy wymiaru składek zleceniodawca zastosuje § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r., to podstawę wymiaru składek będzie stanowiła tylko przewidziana w umowie kwota 2000 zł.
Przepis § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. ma zastosowanie do zleceniobiorcy, który otrzymuje „diety” z tytułu podróży służbowej. Jak już wspomniano wyżej, zleceniobiorca nie może jednak być w podróży służbowej w znaczeniu nadanym tej instytucji prawnej przez k.p.
Z tego też powodu podróży służbowej zleceniobiorcy nie można oceniać z punktu widzenia przepisów prawa pracy. Jeżeli więc zleceniodawca nie uwzględnił w podstawie wymiaru składek „diet” wypłaconych z tytułu podróży służbowej, to nie ma podstaw do zakwestionowania takiego postępowania z tego powodu, że w danej sytuacji nie były spełnione kryteria, jakie podróż służbowa spełniać powinna.
Kryteria te bowiem (wypracowane przez doktrynę i orzecznictwo) dotyczą podróży służbowej w znaczeniu k.p., a więc pracownika. Nie mogą one odnosić się do zleceniobiorcy.
Czytaj także w serwisie:
»
»
»
