- W 2005 r. kupiłem z siostrą na współwłasność (po 50 proc.) nowy samochód osobowy. Mam fakturę VAT dotyczącą tego zakupu. Samochód był wykorzystywany do celów prywatnych. Teraz rozpocząłem prowadzenie działalności gospodarczej i chciałbym go wprowadzić do firmy jako środek trwały. Jaką przyjąć jego wartość początkową? Czy gdyby współwłasność została nieodpłatnie zniesiona na moją rzecz, to wartość ta byłaby wyższa (siostra nie prowadzi działalności gospodarczej)?

– pyta czytelnik.

Wartość początkową samochodu ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika w jego własności.

Jeżeli znana jest jego cena nabycia, to należy ją przyjąć do ustalenia wartości początkowej, pomimo że samochód był w okresie od jego zakupu do wprowadzenia do ewidencji używany przez współwłaścicieli. Zniesienie współwłasności samochodu daje możliwość zwiększenia jego wartości początkowej.

Trzeba ustalić proporcję

Gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, to jego wartość początkową ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku. Mówi o tym art. 22g ust. 11 ustawy o PIT. Nie stosuje się tej zasady tylko do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, gdy nie wykorzystują oni tych składników w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie.

Wówczas drugi małżonek może wprowadzić do ewidencji taki składnik według jego pełnej wartości, tj. bez uwzględnienia wielkości posiadanego udziału. Możliwość taka nie dotyczy jednak sytuacji, gdy współwłaścicielem jest inna osoba, np. z ojciec czy siostra. Ponieważ w przypadku czytelnika jego udział we własności samochodu wynosi 50 proc., to podstawą naliczania odpisów amortyzacyjnych będzie połowa jego wartości.

Wartość rynkowa czy cena nabycia

Powstaje jednak pytanie, jak określić wartość samochodu zakupionego w 2005 r. a wprowadzanego do ewidencji środków trwałych w 2011 r.

Na podstawie art. 22g ust. 8 ustawy o PIT, jeżeli nie można ustalić ceny nabycia środków trwałych lub ich części nabytych przez podatników przed dniem założenia ewidencji, wartość początkową tych środków przyjmuje się w wysokości wynikającej z wyceny dokonanej przez podatnika, z uwzględnieniem cen rynkowych środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu oraz stanu i stopnia ich zużycia.

Ten przepis ma jednak zastosowanie tylko, gdy nie można ustalić ceny nabycia środka trwałego. Jeżeli  można ją ustalić na podstawie posiadanych dokumentów (np. faktury zakupu, umowy kupna-sprzedaży), to wprowadzając samochód nabyty w 2005 r. do ewidencji 2011 r., czytelnik powinien ustalić jego wartość początkową na podstawie ceny nabycia.

Nie ma tu znaczenia, że samochód ten był wykorzystywany już przez kilka lat przez współwłaścicieli do celów prywatnych i tym samym jest on już w pewnym stopniu zużyty. Potwierdzają to organy podatkowe (np. interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 7 kwietnia 2011, ITPB1/415-57/11/PSZ).

Przykład

Pan Grzegorz kupił w 2005 r. samochód osobowy na współwłasność z siostrą (po 50 proc. udziałów).

Ma fakturę, z której wynika cena brutto zakupu w wysokości 40 000 zł.

Ponieważ jego udział we własności samochodu wynosi 50 proc., to wprowadzając ten pojazd do ewidencji środków trwałych w 2011 r., przyjmie jego wartość początkową w wysokości 20 000 zł.

Czy auto można uznać za używane

Liniowa stawka amortyzacji dla samochodów osobowych wynosi 20 proc. Na podstawie art. 22j ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT podatnik może indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla używanych środków trwałych, pierwszy raz wprowadzonych do jego ewidencji, z tym że okres amortyzacji dla środków transportu nie może być krótszy niż 30 miesięcy (2,5 roku, a więc stawka amortyzacyjna może wynosić maksymalnie 40 proc.).

Zgodnie z art. 22j ust. 2 pkt 1 tej ustawy środki trwałe (z wyjątkiem budynków, lokali, budowli) uznaje się za używane, jeżeli podatnik udowodni, że przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez sześć miesięcy.

Według wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 listopada 2006 (II FSK 1231/05), gdy podatnik wprowadza do majątku swego przedsiębiorstwa jako środek trwały samochód osobowy uprzednio nabyty do celów prywatnych i tak wykorzystywany przez okres dłuższy niż sześć miesięcy, to dochodzi do swoistego nabycia środka trwałego, bo wprawdzie nie zmienia się właściciel pojazdu, jednak pojazd ten zaczyna z momentem przekazania go na cele związane z prowadzoną działalnością gospodarczą służyć uzyskiwaniu przychodu przez podatnika, podczas gdy w okresie wcześniejszym nie pozostawał z tą działalnością w żadnym związku.

Teza ta została również przytoczona w uzasadnieniu wyroku NSA z 13 kwietnia 2010 (II FSK 2026/08). Jeżeli zatem w momencie tak rozumianego nabycia samochód był już użytkowany przez podatnika przez ponad sześć miesięcy, to kierując się powyższymi orzeczeniami należałoby go uznać za używany środek trwały w rozumieniu art. 22j ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT i podatnik może do jego amortyzacji zastosować indywidualną stawkę.

Oznaczałoby to, że zakupiony przez rodzeństwo nowy samochód w 2005 r. używany przez nie dla celów prywatnych, gdy będzie wprowadzony do ewidencji w 2011 r.,  może być amortyzowany według indywidualnej stawki. Organy podatkowe mają jednak na ten temat inne zdanie.

Stoją na stanowisku, że gdy zakupiony był nowy samochód (tj. nie był przed zakupem używany co najmniej przez sześć miesięcy), nie można do jego amortyzacji zastosować indywidualnej stawki, mimo że przed wprowadzeniem do ewidencji był on przez długi okres wykorzystywany przez podatnika na prywatne potrzeby. Tak wynika np. z interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z 11 marca 2011 (IPPB1/415-7/11-3/MS) czy interpretacji Izby Skarbowej w Poznaniu z 26 kwietnia 2010 (ILPB1/415-402/10-2/AG).

Nieodpłatne zniesienie współwłasności

W przypadku nieodpłatnego zniesienia współwłasności wartość początkową wprowadzanego do ewidencji środka trwałego należy ustalić jako sumę ceny nabycia odpowiadającej pierwotnemu udziałowi podatnika i wartości rynkowej z dnia zniesienia współwłasności odpowiadającej udziałowi osoby, której współwłasność jest znoszona.

Takie stanowisko zajęła również Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 13 stycznia 2011 (IBPBI/1/415-1025/10/SK). Dotyczyła ona ustalenia wartości początkowej samochodu nabytego na współwłasność syna z matką w 2002 r. Udziały wynosiły po 50 proc. Izba stwierdziła, że wartość samochodu z dnia zniesienia jego współwłasności powinna zostać określona w umowie stwierdzającej tę czynność prawną.

Wartość ta powinna przy tym, w myśl art. 22g ust. 16, w związku z art. 19 ustawy o PIT odpowiadać wartości rynkowej. Zatem zgodnie z ogólną zasadą określoną w art. 22g ust. 1 i 3 ww. ustawy wartość początkową przedmiotowego środka trwałego nabytego częściowo w drodze kupna (50 proc.) oraz w wyniku zawarcia umowy nieodpłatnego zniesienia współwłasności (50 proc.) należy ustalić jako sumę części ceny jego nabycia z 2002 r. (50 proc.) oraz części wartości rynkowej samochodu z dnia zniesienia jego współwłasności (50 proc.).

Przykład

W listopadzie 2011 na rzecz pana Grzegorza została nieodpłatnie zniesiona współwłasność samochodu kupionego do spółki z siostrą (po 50 proc. udziałów).

W tym też miesiącu auto (którego cena zakupu wynosiła 40 000 zł) zostało wprowadzone do ewidencji środków trwałych. Wartość rynkowa pojazdu ustalona w listopadzie 2011 na podstawie ofert sprzedaży w Internecie i wykazana w umowie o zniesieniu współwłasności wynosiła 24 000 zł.

W związku z tym wartość początkowa tego samochodu w ewidencji środków trwałych będzie wynosić (40 000 zł x 50 proc.) + (24 000 zł x 50 proc) = 32 000 zł.

Nie ma przychodu

Nieodpłatne zniesienie współwłasności pomiędzy osobami należącymi do pierwszej grupy podatkowej (w tym rodzeństwem) jest zwolnione z podatku od spadków i darowizn. Niemniej podlega ono przepisom o tym podatku i dlatego nie mają do niego zastosowania przepisy ustawy o PIT, co wynika z jej art. 2 ust. 1 pkt 3. Nie powstanie zatem przychód podlegający PIT u osoby, na rzecz której znoszona jest nieodpłatnie współwłasność.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. a) ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nabytych nieodpłatnie, z wyjątkiem nabytych w drodze spadku lub darowizny, jeżeli:

• nabycie to nie stanowi przychodu z tytułu nieodpłatnego otrzymania rzeczy lub praw lub

• dochód z tego tytułu jest zwolniony od podatku dochodowego, lub

• nabycie to stanowi dochód, od którego na podstawie odrębnych przepisów zaniechano poboru podatku.

Powyższe dotyczy zatem środków trwałych nabytych nieodpłatnie. Gdy jednak środek trwały był pierwotnie odpłatnie nabyty przez podatnika na współwłasność, to nie można mówić, że był on nabyty nieodpłatnie. Jego własność przysługiwała niepodzielnie obojgu współwłaścicielom, co wynika z art. 195 k.c.

W wyniku zniesienia współwłasności nie dochodzi zatem do nieodpłatnego nabycia części środka trwałego. Ponadto art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. a) ustawy o PIT nie odnosi się do nieodpłatnego nabycia udziału w środku trwałym. Zatem należałoby moim zdaniem uznać, że odpisy amortyzacyjne będą w całości kosztem uzyskania przychodu.

Co wynika z kodeksu cywilnego

Zgodnie z art. 195 kodeksu cywilnego własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).

Na podstawie  art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać, aby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Zniesienie współwłasności rzeczy może nastąpić poprzez jej podział, przyznanie jednemu ze współwłaścicieli lub sprzedaż, co wynika z art. 212 k.c.

Co to jest cena nabycia

Za cenę nabycia uważa się kwotę należną zbywcy, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji, oraz pomniejszoną o VAT, z wyjątkiem przypadków gdy zgodnie z odrębnymi przepisami podatek ten nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o VAT.

Ponieważ oboje współwłaściciele nie prowadzili działalności gospodarczej, to nie przysługiwało odliczenie VAT od zakupu tego samochodu. Zatem VAT ten w pełnej wysokości również będzie zaliczany do wartości początkowej samochodu.Taki sposób wyliczenia ceny nabycia potwierdza interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 7 kwietnia 2011 (ITPB1/415-57/11/PSZ).