Ojciec w przeciwieństwie do matki ma większą swobodę w wybraniu wolnego i jeśli tylko nie ograniczają go inne warunki uzyskania tego urlopu, może ustalić go w dogodnym dla siebie terminie, a także skorzystać na jego rychłym wydłużeniu.
Tylko angaż
Takim przywilejem, nadanym w
nowelizacji kodeksu pracy z 6 grudnia 2008 r. (DzU nr 237, poz. 1654,
dalej ustawa nowelizująca), zatrudnieni cieszą się od 1 stycznia 2010 r. Nową instytucję wprowadzono w art. 182
3
, określając jednocześnie warunki występowania o takie wolne, m.in. na pisemny wniosek pracownika do pracodawcy.
Urlop ma prawo zatem otrzymać tylko pracownik, czyli osoba zaangażowana do zadań na umowę o pracę, spółdzielczą umowę o pracę, na zasadzie powołania, wyboru lub mianowania (art. 2 k.p.).
Nie ma tu znaczenia, jaki podwładny ma staż pracy czy rodzaj umowy oraz w jakim wymiarze go zatrudniono. Nie można więc tych uprawnień pozbawić ojca, który karierę zawodową rozpoczął np. w październiku 2011 r. na cztery miesiące i tylko na 1/3 etatu. Przepis mówi jednak o pracowniku – ojcu wychowującym dziecko, choć nie precyzuje, co należy pod tym pojęciem rozumieć.
Najczęściej będzie to mąż lub partner matki dziecka, który współuczestniczy w jego wychowaniu. Nie musi zatem być w formalnym związku z matką czy wspólnie z nią i dzieckiem mieszkać. Nie może jednak mieć ograniczonej władzy rodzicielskiej lub być jej pozbawiony.
Z tego przywileju skorzystają też opiekujący się dziećmi ojcowie, zaangażowani w formacjach zmilitaryzowanych, np. w Służbie Więziennej.
Do pierwszych urodzin
Urlop dla pracującego taty to przywilej, a nie obowiązek. Nie ma znaczenia, czy w tym czasie matka opiekuje się dzieckiem, np. jest na urlopie macierzyńskim czy wychowawczym lub w ogóle nie pozostaje w stosunku pracy. To ojciec decyduje, czy i kiedy skorzystać z tego uprawnienia, ale tylko do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia. To warunek wynikający z art. 182
3
§ 1 k.p.
Przykład
Panu Jarosławowi 5 listopada 2011 r. urodziła się córka Matylda. Wolny tydzień może wybrać, dopóki dziewczynka nie skończy roku, czyli włącznie do 4 listopada 2012 r.
Jeśli pracownik zdecyduje się na urlop ojcowski jeszcze w listopadzie lub grudniu bieżącego roku, dostanie tydzień. Jeśli poczeka z tą decyzją np. do Nowego Roku, będzie miał dwa tygodnie.
Niech pracodawców i pracowników nie zmyli kodeksowy przepis o tym urlopie, który wskazuje maksymalny jego wymiar, czyli dwa tygodnie (odpowiadające 14 dniom kalendarzowym).
Art. 14 ustawy nowelizującej zastrzegł, że tyle, czyli dwa tygodnie, ojcowie mają od 1 stycznia 2012 r. Z takiej szansy skorzystają także ci, którzy zostali rodzicami niemal przed rokiem, jeśli okres do pierwszych urodzin potomka przypadnie po 31 grudnia 2011 r.
Przykład
Syn pana Macieja przyszedł na świat 15 stycznia 2011 r.
Pracownik nie brał na niego wcześniej tygodniowego urlopu ojcowskiego, wiedząc o tym, że z wybraniem dwóch tygodni zmieści się, zanim maluch skończy rok.
Bez względu na liczbę dzieci urodzonych w jednym porodzie ojciec otrzyma tylko tydzień lub dwa tygodnie, w zależności od tego, kiedy o to będzie występował. Ten okres nie podwaja się np. przy bliźniakach.
Uprawnienie ojcowskie nie wydłuża się tak jak u matki przy jej podstawowym urlopie macierzyńskim czy dodatkowym urlopie macierzyńskim wraz z liczbą narodzonych.
Wyłącznie na wniosek
Gdy ojciec dziecka chce z nim spędzić tydzień (lub od przyszłego roku dwa tygodnie), musi o to pisemnie wystąpić do pracodawcy najpóźniej na siedem dni przed planowanym terminem rozpoczęcia tej opieki. To pismo jest dla szefa wiążące.
Także pisemne uprzedzenie pracodawcy jest konieczne, gdy pracownik pod koniec bieżącego roku, będąc na urlopie ojcowskim, zdecyduje się na jego wydłużenie o tydzień. W takiej sytuacji wystarczy złożyć odrębny wniosek do zakładu na trzy dni przed skorzystaniem z dodatkowej części.
Dopuszczalne jest jednak łączne poinformowanie pracodawcy we wniosku składanym przed końcem tego roku, że chce się wybrać od razu dwa tygodnie opieki na dziecko.
Adopcyjny rodzic ma więcej czasu
O takie wolne na dziecko może też wystąpić ojciec adopcyjny, choć tu terminy są dwa (art. 182
3
§ 1 pkt 2 k.p.). Często procedura sądowa związana z uzyskaniem prawomocnego postanowienia orzekającego o przysposobieniu trwa długo. Finalizuje się dopiero, gdy dziecko ukończy rok, czyli w wieku, w którym normalnie wygasa prawo rodzica do takiego urlopu.
Po pierwsze, z urlopu ojcowskiego można skorzystać w ciągu 12 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o adopcji, ale nie dłużej niż do ukończenia przez malca siódmego roku życia. Po drugie, u dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, termin ten jest dłuższy o trzy lata; urlop nie może przypadać po ukończeniu przez dziecko dziesiątego roku życia.
Pozostałe zasady występowania o sprawowanie takiej opieki nad adoptowanym nie zmieniają się w stosunku do wymagań wobec naturalnych rodziców. Pracownik musi więc pisemnie zgłosić pracodawcy wniosek o takie wolne, i to w terminie nie krótszym niż siedem dni przed rozpoczęciem urlopu. Określa w nim, kiedy chce go wybrać, a pracodawca jest związany tym pismem.
