- Czy osobie niepełnosprawnej dodatkowego urlopu wypoczynkowego udzielamy proporcjonalnie, gdy uzyska do niego prawo w trakcie roku kalendarzowego?

– pyta czytelniczka.

Nie

. Pierwszy dodatkowy urlop osoba niepełnosprawna nabywa w całości, nawet jeżeli uzyska prawo do niego dopiero w grudniu. Takie wyjaśnienie podaje Biuro Pełnomocnika Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych na swoich stronach internetowych, rozwiewając w ten sposób wątpliwości wielu pracodawców zatrudniających takich podwładnych.

Po roku pracy

Urząd powołuje się na art. 19 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2008 nr 14, poz. 92 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji).

Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przyznaje on dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze dziesięciu dni roboczych w roku kalendarzowym. Ale prawo do tego pierwszego ekstraurlopu nabywa ona dopiero po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności.

Choć przepisy tego nie regulują, dodatkowego wypoczynku szef udziela na takich samych zasadach jak zwykłego urlopu. Przesądza o tym art. 66 ustawy o rehabilitacji, który w sprawach w niej nieuregulowanych odsyła do kodeksu pracy.

Tu eksperci i komentatorzy są zgodni – dodatkowe wakacje zapewnia się w taki sposób, jaki wynika z regulacji kodeksowych. Dotyczy to m.in. dzielenia wypoczynku na części, udzielania łącznie z wymiarem podstawowym lub osobno czy zasad jego planowania.

W myśl art. 154 § 1 k.p. wymiar urlopu zależy natomiast od stażu pracy i wynosi:

- 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,

- 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Zatem osoba zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności będzie mogła liczyć po przepracowaniu roku po uzyskaniu orzeczenia odpowiednio na wakacje trwające:

- 30 dni – jeżeli jej staż jest krótszy niż 10 lat,

- 36 dni – jeżeli jest zatrudniona co najmniej 10 lat.

Od orzeczenia

Zaliczenie do określonego stopnia niepełnosprawności następuje przez wydanie orzeczenia i ta data jest istotna przy ustalaniu uprawnień pracownika do dodatkowego urlopu. Kolejne dodatkowe wakacje osoba ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nabywa 1 stycznia każdego roku kalendarzowego, jeśli jest nadal zatrudniona.

Stosowanie więc do tego urlopu zasad udzielania go w sposób proporcjonalny wobec okresu, w którym niepełnosprawny uzyskał prawo do zwiększonej ilości dni, jest całkowicie błędne.

Takie reguły odnoszą się bowiem tylko do ustania stosunku pracy (art. 155

1

k.p.) lub powrotu do pracodawcy po trwającym co najmniej miesiąc okresie np. urlopu bezpłatnego lub wychowawczego (art. 155

2

k.p.).

Tymczasem u niepełnosprawnego nie dochodzi ani do rozwiązania angażu, ani do powrotu, a jedynie nabycia ekstraprzywileju.

To sytuacja podobna do tej, kiedy pełnoetatowy pracownik w trakcie roku kalendarzowego uzyskuje tzw. urlop uzupełniający, czyli gdy jego dotychczasowy 20-dniowy wymiar rośnie do 26 dni z powodu wyższego stażu pracy.

Nie ma tu mowy o proporcjonalnym dzieleniu tych dni. Pracownik otrzymuje pełne sześć dni urlopu, nawet gdyby prawo do nich nabył 31 grudnia.

Wykorzysta je w kolejnym roku, jeśli nadal będzie zatrudniony, bo tu też działa ta sama reguła co przy zwykłych urlopach, a niewykorzystane w danym roku przechodzą na kolejny rok kalendarzowy. Jeśli jednak podwładny żegna się z firmą z końcem grudnia, a uzyskał już uprawnienie do podwyższonych wakacji i nie miał ich w naturze, otrzyma za nie ekwiwalent pieniężny.

Nie ma nawet takiej możliwości, aby obniżyć proporcjonalnie urlop komuś, kto utracił status osoby niepełnosprawnej lub został zaliczony do lekkiego stopnia niepełnosprawności, a uzyskał prawo do podwyższonego wypoczynku przed taką decyzją. To powoduje tylko zmianę na przyszłość – w następnym roku kalendarzowym traci prawo do dodatkowego urlopu.

Na część etatu

Jedyny wyjątek dotyczący stosowania proporcji odnosi się tylko do niepełnosprawnego zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy. U takiej osoby należy urlop „podstawowy” i oddzielnie urlop dodatkowy ustalić proporcjonalnie do wymiaru etatu.

To dlatego że informację o wymiarze wykorzystanego urlopu dodatkowego szef musi podać w świadectwie pracy w razie rozwiązania lub wygaśnięcia umowy.

Przykład

Pan Jan jest niepełnosprawnym w stopniu umiarkowanym zatrudnionym na 4/7 etatu i ma ponad 10-letni staż.

Jego wymiar urlopu wypoczynkowego podstawowego wynosi 4/7 x 26 dni = 15 dni, a urlopu dodatkowego

4/7 x 10 dni = 6 dni.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego

Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, chociażby nie wystąpił do pracodawcy o jego przyznanie.

Tak uznał Sąd Najwyższy w wyrokach z 29 czerwca 2005 (II PK 339/04) i 6 października 2005 (II PK 72/05). Ani ustawa o rehabilitacji, ani kodeks pracy nie uzależniają prawa do urlopu od wniosku osoby uprawnionej do niego.

To, że pracodawca nie uzyskał wiadomości o przysługującym pracownikowi z mocy przepisów prawie do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, może – w konkretnych okolicznościach – oznaczać tylko tyle, że nie można mu zarzucić zawinionego niewykonywania zobowiązania do jego udzielenia.

W związku z wątpliwościami wystąpiliśmy do MPiPS i GIP o zajęcie stanowiska

Zobacz serwis:

» Kadry i płace » Urlopy » Urlop wypoczynkowy » Obliczamy wymiar urlopu

» Kadry i płace » Niepełnosprawny w firmie