Od 1 stycznia 2010 r. pracownik ojciec wychowujący dziecko ma prawo do jednego tygodnia urlopu ojcowskiego na dziecko w wieku do 12 miesięcy, a od 2012 r. będzie uprawniony do dwóch tygodni (art. 182[sup]3[/sup] § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link]). Tydzień urlopu ojcowskiego równy jest siedmiu dniom kalendarzowym (a nie roboczym), zgodnym z rozkładem czasu pracy pracownika (art. 183[sup]1[/sup] § 1 k.p.).

Przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link] nie przewidują podziału tego urlopu na części. Zatem pracodawca udziela go jednorazowo w pełnym wymiarze ([link=http://www.rp.pl/artykul/428365.html]stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy z 29 stycznia 2010 r. w sprawie nowych przepisów rodzicielskich, GPP-316-4560-3-1/10/PE/RP[/link]).

Jeśli dziecko ukończy 12 miesięcy życia w trakcie urlopu ojcowskiego, urlopu udziela się na okres do dnia, w którym dziecko ukończy wymagany wiek. Nie ma bowiem przepisów, na podstawie których to wolne mogłoby być kontynuowane po ukończeniu przez dziecko roku życia.

Wymiar urlopu jest niezależny od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Zatem jeśli np. 13 listopada 2010 r. pracownikowi urodziły się bliźniaki, to do 12 listopada 2011 r. może wykorzystać tydzień urlopu ojcowskiego.

Aby uzyskać prawo do urlopu, pracujący ojciec składa pracodawcy, na co najmniej siedem dni kalendarzowych przed rozpoczęciem korzystania z urlopu, następujące dokumenty:

- pisemny wniosek o udzielenie urlopu we wskazanym terminie,

- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,

- oświadczenie, że zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego nie został wcześniej pobrany.

Jeśli nie zachowa siedmiodniowego terminu, szef ma prawo odmówić udzielenia mu urlopu ojcowskiego we wskazanym we wniosku czasie. A gdy pracownik ponownie wystąpi z wnioskiem, nie spóźniając się tym razem, na pewno otrzyma zgodę. Pracodawca nie może bowiem w takiej sytuacji powiedzieć „nie”.

Pracownica matka dziecka, po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części urlopu. Wtedy resztę może otrzymać pracownik ojciec dziecka, na swój pisemny wniosek (art. 180 § 5 k.p.).

Najpóźniej na siedem dni kalendarzowych przed przystąpieniem do pracy pracownica składa wniosek do firmy, w którym informuje o dacie powrotu do pracy. Do wniosku załącza zaświadczenie z zakładu pracy pracownika ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez niego. Termin ten przypada bezpośrednio po zakończeniu korzystania z urlopu macierzyńskiego przez matkę (art. 180 § 6 k.p.).

Pracujący ojciec ma zatem możliwość skorzystania z sześciu tygodni urlopu macierzyńskiego, gdy urodziło się jedno dziecko przy porodzie, gdy dwoje dzieci – będzie to 17 tygodni, troje – 19 tygodni, czworo – 21 tygodni, pięcioro lub więcej dzieci – 23 tygodnie.

Bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego zarówno matka dziecka, jak i ojciec mają prawo skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze do:

- dwóch tygodni, gdy urodzi się jedno dziecka przy porodzie (w latach 2012 – 2013 do czterech tygodni, od 2014 r. do sześciu tygodni),

- trzech tygodni – więcej niż jedno dziecko przy porodzie (w latach 2012 – 2013 do sześciu tygodni, od 2014 r. do ośmiu tygodni).

Rodzic otrzyma ten urlop w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, zgodnie ze swoim wnioskiem, który powinien trafić do szefa co najmniej na siedem dni kalendarzowych przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Wniosek może złożyć tylko raz. Zatem np. jeśli we wniosku oświadczy, że chciałby skorzystać z jednego tygodnia urlopu dodatkowego, nie może wystąpić później o następny tydzień (art. 182[sup]1 [/sup]§ 2 k.p.).

Pracownik ma prawo również połączyć korzystanie z dodatkowego urlopu z wykonywaniem pracy w wymiarze nie wyższym niż połowa etatu. W takiej sytuacji urlop otrzyma na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy. Jeśli podwładny chce skorzystać z tej możliwości, musi złożyć wniosek na siedem dni przed datą rozpoczęcia pracy ze wskazaniem, w jakim wymiarze czasu pracy chciałby wykonywać zadania i jak długo będzie je łączył z dodatkowym urlopem macierzyńskim (art. 182[sup]1[/sup] § 4 – 5 k.p.).

Gdy matka dziecka wykorzystała po porodzie co najmniej osiem tygodni urlopu macierzyńskiego i ze względu na stan zdrowia wymaga opieki szpitalnej, co uniemożliwia osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem, pracownik ojciec dziecka ma prawo do skorzystania z urlopu macierzyńskiego przypadającego na okres jej hospitalizacji (art. 180 § 6[sup]1[/sup] k.p.). Na ten czas urlop macierzyński matki się przerywa. Zacznie z niego ponownie korzystać, gdy jej stan zdrowia się polepszy i będzie mogła opiekować się malcem.

Łącznie urlop macierzyński wykorzystany przez matkę i ojca dziecka nie może przekroczyć wymiaru określonego art. 180 § 1 k.p.

[ramka][b]Kilka ważnych zasad[/b]

1. W czasie urlopu ojcowskiego pracownik korzysta z gwarancji zatrudnienia przewidzianej w art. 177 k.p.

2. Za okres urlopu ojcowskiego pracownikowi przysługuje zasiłek macierzyński, zgodnie z art. 29 pkt 5a [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8DA6F4D66CE5780697C1F0EAF79E4473?id=352798]ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.)[/link].

3. Z prawa do dodatkowego urlopu macierzyńskiego może skorzystać tylko jedno z rodziców w tym samym czasie.

4. W razie zgonu pracownicy w trakcie urlopu macierzyńskiego pracownikowi ojcu dziecka przysługuje prawo do pozostałej części niewykorzystanego urlopu (także urlopu dodatkowego).[/ramka]

[i]Autorka jest jest konsultantką w Grant Thornton Frąckowiak sp. z o.o.[/i]