Służbę zastępczą poborowi odbywają w państwowych i samorządowych jednostkach organizacyjnych, publicznych zakładach opieki zdrowotnej oraz w organizacjach pożytku publicznego. Pisaliśmy o tym w DF 6 czerwca . I to te podmioty są płatnikami składek za osoby odbywające u nich zastępczą służbę wojskową (poborowych). To one więc muszą zgłosić je do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz rozliczać należne składki.
W czasie odbywania służby zastępczej poborowy musi mieć ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe, jeżeli nie ma innych podstaw do ubezpieczeń. Natomiast ubezpieczeniu zdrowotnemu z racji pełnienia służby podlega bez względu na to, czy równocześnie ma inne tytuły do ubezpieczenia zdrowotnego.
Jeżeli w okresie służby zatrudnisz poborowego na zlecenie, to od dnia rozpoczęcia tej umowy będzie z niej obowiązkowo podlegał ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie będzie natomiast musiał mieć ubezpieczeń społecznych ze służby, bo ma inny tytuł do ubezpieczeń (zlecenie). W dalszym ciągu ze służby ma mieć ubezpieczenie zdrowotne.
Dlatego zatrudniając poborowego na zlecenie, z tej umowy zgłaszasz go do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Przyjęty na taką umowę podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu (gdy praca jest wykonywana w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę) oraz zdrowotnemu. Ubezpieczenie chorobowe ze zlecenia jest dla niego dobrowolne.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne poborowego, który pełni służbę zastępczą, stanowi kwota otrzymywanego świadczenia pieniężnego. Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy z 28 listopada 2003 r. o służbie zastępczej (DzU nr 223, poz. 2217 ze zm.) osoba, która odbywa taką służbę, otrzymuje 640 zł miesięcznie.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie należy stosować art. 18 ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Nie zmniejsza się zatem proporcjonalnie podstawy, gdy poborowy nie podlegał ubezpieczeniom przez cały miesiąc ze względu na inny tytuł do ubezpieczeń (w tym wypadku umowę-zlecenie). Ten, kto przez cały miesiąc odbywał służbę zastępczą i dodatkowo przez część tego miesiąca wykonywał zlecenie, ze służby otrzymuje 640 zł. Od tej kwoty powinny być za niego naliczone składki z racji służby. Wobec tego składki na ubezpieczenia społeczne zarówno za miesiąc, w którym pełnił on wyłącznie służbę i przez cały miesiąc podlegał z tego ubezpieczeniom, jak i za miesiąc, kiedy równocześnie wykonywał zlecenie i ubezpieczeniom społecznym ze służby podlegał tylko przez część miesiąca, należy naliczyć od pełnego świadczenia, jakie otrzymał, czyli 640 zł.
Przy zleceniu podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód otrzymywany ze zlecenia, jeżeli odpłatność w umowie ustalono kwotowo w stawce godzinowej, akordowej albo prowizyjnie. Jeżeli określono ją inaczej (co w praktyce nie występuje), podstawą wymiaru jest zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż minimalne wynagrodzenie.
Do ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne zarówno osób pełniących służbę zastępczą, jak i zleceniobiorców stosuje się przepisy dotyczące ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Podstawa wymiaru składki jest obniżona o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego. Wobec tego podstawę wymiaru składki zdrowotnej za osobę odbywającą służbę zastępczą stanowi 640 zł pomniejszone o 13,71 proc. (składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego).
Na podstawie art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kwota świadczenia pieniężnego, jaką otrzymują osoby odbywające służbę zastępczą, jest zwolniona z podatku. W takim wypadku – zgodnie z art. 83 ust. 3 ustawy zdrowotnej – składka zdrowotna obliczona za poszczególne miesiące jest obniżana do 0 zł.
